“Λύση χωρίς κυπριακό” και ο ρόλος των Δυτικών




Του ΜΑΡΙΟΥ ΕΥΡΥΒΙΑΔΗ

Ωραία, λοιπόν. Φαίνεται να έχουν ευθυγραμμισθεί τα άστρα, κατ´ ευχή του Ελληνοκύπριου διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη και πολλών άλλων που εμπλέκονται στις  υπό την αιγίδα του ΟΗΕ διαπραγματεύσεις για επίλυση του κυπριακού. Η ευθυγράμμιση  χαιρετίζεται σχεδόν καθημερινά, αλλά ιδιαίτερα από τα δυτικά κέντρα εξουσίας: τον Λευκό Οίκο, το Λονδίνο, τις Βρυξέλλες… Χαιρετίζεται, βέβαια, και από  την Άγκυρα η οποία,  κατά τον Υπουργό Εξωτερικών της βρίσκεται, πάντοτε ένα βήμα …μπροστά από όλους, αφού  επιδιώκει λύση…χθες!

Θα παραμείνουν ωστόσο τα άστρα ευθυγραμμισμένα όσο χρειάζεται για να υπάρξει λύση “χωρίς κυπριακό”; Διότι αυτό είναι το ζητούμενο.

“Λύση χωρίς κυπριακό” σημαίνει  προοπτική για το μέλλον του τόπου. Προοπτική που να προκύπτει από τα πράγματα και να γίνεται αντιληπτή ως τέτοια από τους πολίτες. Σημαίνει αυτό που ο ίδιος ο ´Εσπεν Μπαρθ Άιντα, ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο, θεωρεί και υιοθετεί ως “θεμελιακό προαπαιτούμενο” για την οικοδόμηση και την εμπέδωση της ειρήνης σε περιοχές συγκρούσεων, ή περιοχές που υπήρξαν συγκρούσεις και στις οποίες διεθνείς φορείς δραστηριοποιούνται για την οικοδόμηση της ειρήνης. Αυτό είναι η ύπαρξη  αμοιβαίου αισθήματος ασφάλειας.

“Αντιλήψεις περί ασφάλειας”, υπογραμμίζει ο Άιντα, “είναι εξ´ ορισμού αντιλήψεις για το μέλλον”. Και συνεχίζει:  “…εκείνο που πρέπει να επιτευχθεί είναι ένα …αίσθημα ασφάλειας ανάμεσα στο ευρύ κοινό. Στέρεα και διαρκής ειρήνη απαιτεί περισσότερα από την έλλειψη σύγκρουσης. Ο κόσμος προσδοκεί ότι θα υπάρξει  ειρήνη στο μέλλον και ανάλογα λαμβάνει αποφάσεις ….Στο τέλος της ημέρας οι πολλές αποφάσεις που λαμβάνονται …αποφασίζονται στη βάση εκτιμήσεων για το μέλλον. Εκεί που οι άνθρωποι δεν πιστεύουν σε ένα ειρηνικό μέλλον …, δεν λαμβάνονται τέτοιες αποφάσεις….”.

Οι θέσεις αυτές του Άιντα, στις οποίες έχω αναφερθεί εκτεταμένα στο κείμενό μου της περασμένης βδομάδας στον “Φιλελεύθερο”( 11/4/15), “Ο ´Εσπεν Μπαρθ Άιντα και το Ζήτημα της Ασφάλειας”, προκύπτουν από μελέτες του Άιντα και δικές του πρακτικές εμπειρίες ως ειρηνοποιού, κυρίως σε περιοχές της Δυτικής Αφρικής. Και κατά δική του παραδοχή, σε εκείνες τις περιπτώσεις όπου αγνοήθηκαν ζητήματα ασφαλείας,  προσπάθειες για οικοδόμηση και εμπέδωση της ειρήνης απέτυχαν. Συνεπώς δεν μπορούν να αγνοηθούν και στην περίπτωση της Κύπρου. Και ο Έσπεν Μπαρθ Άιντα, πέραν των πρακτικών συνεπειών ειρήνευσης στην Κύπρο, έχει και ηθική υποχρέωση να εφαρμόσει τις δικές του διακηρυγμένες  θέσεις. Η διαπραγματευτική ομάδα του Ανδρέα Μαυρογιάννη δεν πρέπει να χαριστεί του Άιντα στο συγκεκριμένο ζήτημα.

“Λύση χωρίς κυπριακό” σημαίνει αυτό που με παρρησία δήλωσε ενώπιον του Τούρκου ομολόγου του στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Άγκυρα (12/5/15),  ο Έλληνας ΥΠ. ΕΞ. Νίκος Κοτζιάς: «Πιστεύουμε ότι πρέπει να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των κοινοτήτων, Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων, των μικρών μειονοτήτων που υπάρχουν στο νησί και να αποκατασταθεί η Κύπρος ως ένα κράτος ανεξάρτητο, κυρίαρχο, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με φιλικές σχέσεις προς όλους και πριν από όλα βέβαια προς την Τουρκία και την Ελλάδα. Μία Κύπρος, χωρίς εγγυήτριες δυνάμεις, που να διασφαλίζει όμως το μέλλον και την αίσθηση ότι οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι είναι κύριοι φίλοι της Ελλάδας και της Τουρκίας».

“Λύση χωρίς κυπριακό” σημαίνει λύση χωρίς μόνιμες αποκλίσεις από τα κεκτημένα του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού. Σημαίνει δηλαδή την εφαρμογή αποκλίσεων από το κεκτημένο, εφόσον αυτές συμφωνηθούν, αλλά για  μια λογική περίοδο μετάβασης με ημερομηνία λήξης. Στη διάρκεια της μεταβατικής αυτής περιόδου, το κυπριακό κράτος θα μπορεί να βρίσκεται υπό την εποπτεία διεθνών θεσμών/οργανισμών. Οι θεσμοί/οργανισμοί αυτοί μπορούν να είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, η ΕΕ, ο ΟΑΣΕ, το ΝΑΤΟ, ή ένας συνδυασμός από αυτούς.

Δεν μπορεί όμως το κυπριακό κράτος να βρίσκεται υπό την εποπτεία άλλων κρατών, δηλαδή, υπό την “εγγύησή” τους. Κανένα κράτος ή ομάδα κρατών δεν νομιμοποιούνται σήμερα να παριστάνουν τον “εγγυητή” ή τους “εγγυητές” κανενός τρίτου κράτους. Εγγυητές μπορεί να είναι, αλλά μόνο του εαυτού τους! Το “εγγυητικό” καθεστώς της Ζυρίχης για την Κύπρο είναι κατάλοιπο της αποικιοκρατίας και νεο-ιμπεριαλιστικών  αντιλήψεων. Σήμερα είναι ήδη ένα χρεωκοπημένο, ανυπόστατο και αναχρονιστικό σύστημα. Η όποια πολιτικά ανόητη προσπάθεια επαναεπιβολής του, θα καταλήξει σε μπούμερανγκ διότι θα δημιουργήσει καθολικό αίσθημα ανασφάλειας στη μεγάλη πλειοψηφία του κυπριακού λαού. Αυτό ακριβώς συνέβη το 2004 με το κατά έναν από τους αρχιτέκτονές του, τον Λόρδο Χάνεϊ, “απερίσκεπτα γενναιόδωρο” προς τους Τούρκους, με το  Σχέδιο Ανάν.

Από όλους τους ειδικούς εκπροσώπους του ΟΗΕ στην Κύπρο, ο Έσπεν Μπαρθ Άιντα είναι ο μόνος που δεν μπορεί να προσποιείται πως δεν αντιλαμβάνεται το “αίσθημα της ανασφάλειας” που παράγεται από τέτοιου είδους αντιλήψεις και εμμονές σε αποικιοκρατικές συμπεριφορές. Με εύσχημο αλλά ευθύ τρόπο, η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα τον προειδοποιεί πως η Ελλάδα δεν θα συνεχίσει να προσφέρει διεθνές “φύλο συκής” για την επαναεπιβολή ή διεύρυνση “εγγυήσεων” στο όποιο πλαίσιο λύσης. Και χωρίς την ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας κανένα νεο-αποικιακό “σύστημα εγγυήσεων” δεν μπορεί να επιβληθεί και να λειτουργήσει. Είναι η Ελλάδα του Αλέξη Τσίπρα που βρίσκεται ένα βήμα μπροστά στο κυπριακό και όχι η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.

Μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου, η μετασχηματισμένη πλέον κυπριακή πολιτεία που θα προκύψει από τη λύση, θα λειτουργεί ως αυτόνομο και δημοκρατικό κράτος με μόνες υποχρεώσεις εκείνες που απορρέουν από το εθιμικό/συμβατικό διεθνές δίκαιο και από τη συμμετοχή της σε διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς. Εξ´ άλλου ως ισότιμο μέλος της ΕΕ, το κυπριακό κράτος θα είναι θεσμικά δεσμευμένο να εφαρμόζει, ως δικό του εσωτερικό δίκαιο, το πιο ανεπτυγμένο σύστημα κατοχύρωσης ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων που λειτουργεί στον κόσμο. Οτιδήποτε άλλο συνεπάγεται “λύση με κυπριακό”, δηλαδή με αδιέξοδα, αντιπαραθέσεις και πιθανόν ακόμη και συγκρούσεις. Συνεπάγεται επανάληψη των λαθών του παρελθόντος: εσαεί δουλείες, ξένους εγγυητές και λογής-λογής ξένους μπάστακες.

Είναι πολιτικά εφικτή μια λύση “χωρίς κυπριακό”; Θα απαντήσω το ερώτημα αντίστροφα. Λύση “με κυπριακό” δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή από τον κυπριακό λαό. Καμία πολιτική πράξη και κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς νομιμοποιητική βάση. Και την βάση αυτή στην Κύπρο μόνο η πλειοψηφία μπορεί να προσφέρει.

Πριν δέκα ακριβώς χρόνια  και μετά από πολύ καλά συντονισμένες προσπάθειες των Δυτικών δυνάμεων, των ΗΠΑ, της Γαλλίας της Βρετανίας και, παρασκηνιακά, του Ισραήλ, η τότε κυβέρνηση του Άσαντ (πατέρα) της Συρίας, πειθαναγκάσθηκε να αποσύρει όλα τα στρατεύματά της από το  Λίβανο. Τα στρατεύματα αυτά, πρέπει να υπογραμμιστεί, λειτουργούσαν μεν ως στρατεύματα κατοχής αλλά ήταν στον Λίβανο , από το 1975, κατόπιν πρόσκλησης της τότε κυβέρνησης του Λιβάνου. Είχε όμως προηγηθεί, το έτος 2000, για μια σειρά από γεωπολιτικούς και  εσωτερικούς λόγους, η απόσυρση των Ισραηλινών κατοχικών δυνάμεων από τον Νότιο Λίβανο.

Από το 2000 και με αφορμή-δικαιολογία την πλήρη αποκατάσταση της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας του Λιβάνου, άρχισε μια διεθνής εκστρατεία με σύνθημα “All Syrian Troops Out of Lebanon” (“Ολα τα Συριακά Στρατεύματα Έξω από τον Λίβανο”),  που απέφερε καρπούς το 2005. Ο Άσαντ αφέθηκε χωρίς επιλογές. Τότε ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν σημείωσε με ανησυχία το γεγονός αυτό. Και είχε δηλώσει δημόσια πως ο μόνος λόγος που το ίδιο δεν συνέβη, μέχρι τότε, και με τα τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο είναι διότι η Τουρκία βρίσκεται στο ΝΑΤΟ και χαίρει της ανοχής των Δυτικών της συμμάχων.

Πολλά έχουν περάσει από τότε στις σχέσεις της Δύσης και του Ισραήλ με την Τουρκία. Και περισσότερα έχουν λάβει χώρα μέσα στην Τουρκία. Στο δε κρίσιμο ζήτημα της ασφάλειας,  όλοι παραδέχονται πως η Τουρκία παίζει ένα αμφιλεγόμενο ρόλο. Και ναι, εδώ βρίσκεται πράγματι ένα βήμα μπροστά. Είναι η μόνη Νατοϊκή δύναμη που συναγελάζεται και συνεργάζεται απροκάλυπτα με τους τζιχαντιστές-αποκεφαλιστές-τρομοκράτες του Ισλαμικού κράτους!

Το γεγονός αυτό έχει πολιτικές συνέπειες και κόστος για την Τουρκία στις διμερείς της σχέσεις με τις Δυτικές δυνάμεις. Στην Κύπρο, ναι μεν έχει καταφέρει να μείνει στο απυρόβλητο ως (νατοϊκή) κατοχική δύναμη  όμως τα πράγματα, σήμερα, δεν είναι για την Τουρκία όπως επί εποχής Σχεδίου Ανάν. Έχουν αλλάξει. Και αυτό έχει τη δική του πολιτική σημασία.

Η Τουρκία έχει πλέον πάψει να είναι η “ιερή αγελάδα” του δυτικού συστήματος ασφαλείας, τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή. Συνεχίζει να διατηρεί σημαντικά ερείσματα στα δυτικά κέντρα εξουσίας. Όμως η παλιά και παγιωμένη αντίληψη για την Τουρκία ως αναντικατάστατης” χώρας στην λεγόμενη νοτιο-ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ δεν υφίσταται πλέον. Εδώ υπάρχει σημαντικό πεδίο δράσης για την κυπριακή διπλωματία ειδικά σε ζητήματα ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτά πρέπει να εξαργυρωθούν έναντι, αλλά και σε συνεργασία με τις δυτικές δυνάμεις αρχίζοντας, όσο παράξενα και αν ακούγεται, πρώτα  με την Βρετανία, τις Βρυξέλλες και με την Ουάσινγκτον. Εκείνο που χρειάζεται είναι η επεξεργασία και υλοποίηση μιας έμμεσης στρατηγικής που θα δημιουργεί διλήμματα για την Τουρκία και τους υποστηρικτές της.

Κλείνω με μια κατ´ εμέ σημαντική επισήμανση του Τούρκου καθηγητή και σχολιογράφου Cengiz Aktar στην αγγλόφωνη έκδοσης της εφημερίδας “Ζαμάν”, σε κείμενο του “Cypriots back in the island”, (6/5/15)  με αφορμή, μεταξύ άλλων, και τις δηλώσεις Νίκου Κοτζιά για το ζήτημα των “εγγυήσεων”. Γράφει σχετικά ο Aktar: “Πρόσφατα ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών … ανακοίνωσε πως η Ελλάδα επιθυμεί να αποχωρήσει από την Συνθήκη Εγγύησης. Εαν και η Βρετανία πράξει το ίδιο η Τουρκία ίσως παραμείνει μόνη στο ζήτημα αυτό. Επιπλέον ο Αναστασιάδης προσφέρθηκε να εντάξει την Κύπρο στο ΝΑΤΟ ως σοβαρό και ισχυρό υποκατάστατο της Συνθήκης Εγγύησης.”

Δεν υπάρχει τίποτα τσιμεντωμένο στον κόσμο και δη  στό σύστημα των διακρατικών σχέσεων. Τα πάντα αλλάζουν…. Τσιμεντωμένη είναι μόνο η ιδεοληπτική σκέψη και οι νοοτροπίες που αυτή παράγει. Και σίγουρα τα φοβικά σύνδρομα.

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: