Το Brookings “σπρώχνει” για την επαναπροσέγγιση των ΗΠΑ με την Τουρκία
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μετά από μια μακρά περίοδο απομάκρυνσης της Τουρκίας από τη Δύση ήρθε η ώρα για την επαναπροσέγγισή της, υποστηρίζει ο Kemal Kirişci ανώτατο στέλεχος της TÜSİAD και διευθυντής του Center on the United States and Europe’s Turkey Project στο Brookings, σε άρθρο γνώμης που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του BROOKINGS με τίτλο «Warming up Turkey: The importance of economic engagement».
Όπως επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια του «ψυχρού πολέμου» η Τουρκία αναγνωρίζονταν ως ένα σταθερό και αξιόπιστο μέλος της Δυτικής παγκόσμιας τάξης. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο οι προτεραιότητες της Τουρκίας και οι προτιμήσεις της διαφοροποιήθηκαν από τους παραδοσιακούς διατλαντικούς της συμμάχους. Οι τουρκικές πολιτικές ήρθαν σε σύγκρουση με εκείνες των ΗΠΑ ειδικά μετά την ανάδυση του Ισλαμικού Κράτους. Η τουρκική κυβέρνηση επέμεινε στο να δίνει προτεραιότητα στην αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία από την καταπολέμηση του ISIS, οδηγώντας κάποιους να ζητούν ακόμη και την έξοδό της από το ΝΑΤΟ. Η άτονη επίσης αντίδρασή της στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και στην εισβολή στην Ουκρανία δημιούργησαν ερωτηματικά σχετικά με την αφοσίωση της Τουρκίας στις αξίες που καθορίζουν την φιλελεύθερη Δυτική τάξη.
Η διολίσθηση της Τουρκίας από τους δεσμούς της με τη Δύση ξεκίνησε με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2007 και 2008, που ακολουθήθηκε από την επέμβαση της Ρωσίας στην Γεωργία, τον Αύγουστο του 2008. Οι Τούρκοι ηγέτες άρχισαν να θεωρούν ότι η Δύση είναι αδύναμη και ότι η Τουρκία δεν χρειάζονταν ή δεν ήθελε πλέον τον εναγκαλισμό με τη Δύση. Σταδιακά και αποφασιστικά η κυβερνώσα ελίτ της Τουρκίας σχεδίασε μια πορεία κλιμακούμενης απεξάρτησης από τους διατλαντικούς της εταίρους σε ένα ευρύ πεδίο ζητημάτων. Το 2010, για παράδειγμα η Τουρκία ψήφισε κατά ψηφίσματος του ΣΑ ΟΗΕ σχετικά με το Ιράν, που προωθούσαν οι ΗΠΑ. Πιο πρόσφατα η Τουρκία αρνήθηκε να υιοθετήσει κυρώσεις κατά της Ρωσίας, όπως και να συμμετάσχει στην στρατιωτική συμμαχία κατά του ISIS.
Το 2011, η Αραβική Άνοιξη και ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία ανακηρύχθηκε ως μοντέλο ενίσχυσαν την τάση για μια ανεξάρτητη πορεία ως προς την εξωτερική πολιτική. Η τουρκική κυβέρνηση επιδίωξε στενότερες σχέσεις με χώρες όπως τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα, φιλοδοξώντας να ενταχθεί στη σφαίρα τους. Την ώρα που ξεσπούσαν οι ταραχές στο Κίεβο, τον Νοέμβριο του 2013, υπέρ των στενότερων σχέσεων της Ουκρανίας με την ΕΕ, ο τότε Π/Θ, Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, ζήτησε από τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαδιμίρ Πούτιν, να δεχτεί την Τουρκία στην ρωσικής επιρροής Ευρασιατική Ένωση. Ο κ. Ερντογάν διακήρυξε ότι η Τουρκία κουράστηκε να περιμένει την ένταξη στην ΕΕ.
Οι δηλώσεις του απηχούσαν την ευρεία δυσφορία της τουρκικής κοινής γνώμης προς την ΕΕ. Σύμφωνα με την Transatlantic Trends Survey του German Marshall Fund του 2010, η στήριξη της τουρκικής κοινής γνώμης της ιδέας ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση μειώθηκε από το 70%, το 2004, στο 30%, το 2010. Οι τάσεις αυτές της τουρκικής κοινής γνώμης συνέβαλλαν και στη νομιμοποίηση της στήριξης της Αραβικής Άνοιξης από την τουρκική κυβέρνηση και στην αντίθεση προς το καθεστώς Άσσαντ στη Συρία. Η πεποίθηση επίσης ότι μια νέα «τάξη» θα αναδύονταν στη Μέση Ανατολή δικαιολογούσε την όξυνση των σχέσεων με μια σειρά περιφερειακών κυβερνήσεων όπως της Αιγύπτου και του Ισραήλ, ή ακόμη του Ιράκ, της Συρίας και της Λιβύης.
Η θετική εικόνα της Τουρκίας σύντομα αμαυρώθηκε καθώς πολλές χώρες της περιοχής αμφισβήτησαν τις πολιτικές και τα κίνητρά της. Η Τουρκία εμφανίσθηκε ως ένας παράγοντας που δεν διέφερε πολύ από εκείνους που συνέβαλαν στο χάος της περιόδου μετά την Αραβική Άνοιξη. Η τουρκική κυβέρνηση απέδωσε την αυξανόμενη απομόνωσή της στην περιοχή και την αποτυχία της να ασκήσει επιρροή στα γεγονότα στις υψηλές ηθικές της αρχές σχετικά με την εξωτερική πολιτική, χαρακτηρίζοντάς την ως «πολύτιμη μοναξιά».
Παρά ωστόσο τη ζοφερή κατάσταση υπάρχει μια ευκαιρία για να επανέλθει η Τουρκία στην διατλαντική κοινότητα και να διαδραματίσει έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή. Η πραγματικότητα είναι ότι η ανεξάρτητη πορεία της Τουρκίας έχει αποτύχει, καθώς περιτριγυρίζεται τώρα από ένα τόξο χάους, που εκτείνεται από την Μαύρη Θάλασσα έως την Μέση Ανατολή. Το μέγεθος της αταξίας την ωθεί φυσικά στην επαναπροσέγγιση των παλιών Δυτικών της συμμάχων.
Πολύ λιγότερο κατανοητό από την δεινή κατάσταση ασφάλειας είναι το εξωτερικό εμπόριο της Τουρκίας που επλήγη από το χάος που επικρατεί στην περιοχή. Οι τουρκικές εξαγωγές στην Μέση Ανατολή μειώθηκαν αισθητά τα τελευταία χρόνια, όπως και προς τη Ρωσία και την Ουκρανία. Αντίθετα, οι τουρκικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ, όπως και προς το Ισραήλ, συνεχίζουν να αυξάνονται. Το εξωτερικό εμπόριο είναι κρίσιμο για την βιωσιμότητα της τουρκικής οικονομίας καθώς συμβάλει στο 50% του ΑΕΠ της χώρας.
Ήρθε η ώρα για την επανένταξη της Τουρκίας στην διατλαντική κοινότητα και ο καλύτερος τομέας για να ξεκινήσεις είναι η οικονομία και το εξωτερικό εμπόριο. Τον Μάρτιο η Τουρκία και η ΕΕ συμφώνησαν επισήμως να εργασθούν για την αναβάθμιση της τελωνιακής τους ένωσης και για την διεύρυνσή της πέρα από τα μεταποιημένα προϊόντα στη γεωργία, στις υπηρεσίες και στους τομείς των δημόσιων συμβάσεων. Σήμερα η τελωνειακή ένωση αντιμετωπίζεται ολοένα περισσότερο ως ένα από τα στρατηγικής σημασίας βήματα για την ένταξη της Τουρκίας στην παγκόσμια οικονομία. Οι ΗΠΑ πρέπει να στηρίξουν την αναβάθμιση αυτή, υποστηρίζει ο αρθογράφος.
Η Τουρκία επίσης προσπαθεί να περιληφθεί στην Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership, TTIP).Αναγνωρίζεται πλέον ευρέως ότι η TTIP εάν υλοποιηθεί θα έχει δυσμενείς επιδράσεις στην Τουρκία όπως και σε ένα αριθμό φιλοδυτικών χωρών, όπως τον Καναδά, το Μεξικό, την Νορβηγία και την Ελβετία, οι οποίες διαθέτουν στενές εμπορικές σχέσεις με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Έχει καταστεί σαφές ότι οι διαπραγματεύσεις για την TTIP δεν θα περιλαμβάνουν ενδεχόμενη διεύρυνσής της ώστε να περιληφθούν οι εν λόγω χώρες. Οι ΗΠΑ ωστόσο μπορούν να διαδραματίσουν εποικοδομητικό ρόλο διασφαλίζοντας ότι η TTIP θα περιλαμβάνει προβλέψεις που θα επιτρέπουν σε αυτές τις χώρες να ενταχθούν υπό την προϋπόθεση ότι θα πληρούν τις προδιαγραφές της.
Στην περίπτωση της Τουρκίας οι ΗΠΑ θα πρέπει να υπογραμμίσουν ότι μια επιτυχής κατάληξη της αναβαθμισμένης τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ θα άνοιγε την πόρτα σε μια διμερή συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ. Μια Τουρκία περισσότερο ενσωματωμένη οικονομικά στην διατλαντική κοινότητα θα μπορεί επίσης να διαδραματίσει έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στα δύσκολα ζητήματα της περιοχής.
http://www.brookings.edu/blogs/order-from-chaos/posts/2015/04/06-turkey-economic-engagement-kirisci