Με μικρές ταχύτητες στην Ε.Ε.: Τα οφέλη, οι αδυναμίες, η άγνοια και οι μάχες για Κυπριακό-οικονομία
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Δέκα χρόνια μετά την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προσφέρεται η δυνατότητα για μια πρώτη αποτίμηση. Η πορεία ένταξης στην Ε.Ε. ήταν στρατηγική επιλογή Αθηνών και Λευκωσίας. Μια επιλογή, η οποία έγινε με στόχο να εξυπηρετηθεί η εθνική επιδίωξη για λύση του Κυπριακού αλλά και να αποκτήσει ο ελληνισμός στρατηγικά πλεονεκτήματα στην περιοχή. Θεωρήθηκε, δεκαετία του ΄90, ως μια επιλογή που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εντάχθηκε και η προσέγγιση για συναίνεση Ελλάδος και Κύπρου στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας. Πόσο αυτή η στρατηγική απέδωσε, είναι ένα ζήτημα το οποίο κρίνεται εκ του αποτελέσματος. Η επιλογή της ένταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας ήταν σωστή και ορθολογιστική, δεν υπήρχαν άλλωστε ενώπιον μας άλλα υπαλλακτικά σενάρια. Η συναίνεση στα ευρωτουρκικά δεν είχε αποτέλεσμα. Αντίθετα έχει «παρεξηγηθεί» η στάση Ελλάδος και Κύπρου και οι πιέσεις δεν στρέφονται προς την Τουρκία για να εναρμονιστεί με το κοινοτικό κεκτημένο και να προσαρμοσθεί με τις υποχρεώσεις της, αλλά προς τη Λευκωσία
Είναι σαφές πως για να μπορεί η χώρα να διεκδικήσει ρόλο και να έχει ουσιαστικά οφέλη από την συμμετοχή της στην Ε.Ε. πρέπει πρώτα από όλα να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας της Ένωσης. Και διαδικαστικά αλλά και πολιτικά. Τούτο θα βοηθήσει σημαντικά σε δυο επίπεδα. Πρώτο, δεν δημιουργεί προβλήματα με την συμμετοχή στην Ε.Ε., αλλά με την κατανόηση της φύσης αλλά και της λειτουργίας της Ένωσης, μπορεί η Κύπρος να προσφέρει. Και μπορεί να προσφέρει καθώς έχει γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα, τα οποία η Ευρώπη θέλει να αξιοποιήσει. Πρόσφατο παράδειγμα η ανακάλυψη υδρογονανθράκων. Δεύτερο, εάν υπάρξει κατανόηση των δομών και των κανόνων λειτουργίας της Ένωσης, τότε αυτό θα βοηθήσει και στις συζητήσεις για το περιεχόμενο της λύσης του Κυπριακού. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, η Κύπρος να συζητά πρόνοιες μιας συμφωνίας στο Κυπριακό, που θα την καταστήσουν δεύτερης κατηγορίας κράτος. Στόχος και επιδίωξη θα πρέπει να είναι διασφάλιση πως η χώρα θα συμμετέχει ισότιμα στην Ε.Ε.
Δέκα χρόνια μετά την ένταξη, είναι προφανές ότι υιοθετώντας το κοινοτικό κεκτημένο, εναρμονισμένη η χώρα με τους κανόνες λειτουργίας της Ένωσης, έχει αποκτήσει οφέλη. Κυρίως στα πεδία που αφορούν την ποιότητα ζωής( έλεγχοι κλπ). Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως σε πολιτικό επίπεδο, λόγω και του άλυτου εθνικού προβλήματος, η Κύπρος συμπεριφέρθηκε περισσότερο ως μη μέλος. Τρέχει πίσω από τα γεγονότα, αντιμετωπίζεται ως τρίτη χώρα και βρίσκει στο δρόμο της πολλά εμπόδια. Το γεγονός ότι με το Κυπριακό ασχολείται η Διεύθυνση Διεύρυνσης, τη στιγμή που η χώρα είναι κράτος-μέλος από το 2004 και εντεύθεν, είναι χαρακτηριστικό και πώς αντιμετωπίζεται η Λευκωσία.
Η κοινοτική αλληλεγγύη δεν έχει μέχρι σήμερα εκφραστεί με τρόπο που να ικανοποιεί την Κυπριακή Δημοκρατία. Πριν ένα χρόνο- Μάρτιος του 2013- η χώρα γεύτηκε σε όλο της το μεγαλείο, με τις ισοπεδωτικές αποφάσεις του Γιούρογκρουπ, την «αλληλεγγύη» των ισχυρών εταίρων μας. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αντιμετωπίσθηκε ως ο αδύνατος κρίκος μιας συστημικής κρίσης στην Ένωση και χρησιμοποιείται ως πειραματόζωο. Η Κύπρος θεωρήθηκε ως ένα πιθανό μοντέλο και επιλέγηκε να το εφαρμόσει καθώς οι αντιδράσεις δεν θα ήταν έντονες, όπως αποδείχθηκε ενώ δεν είναι συστημική.
Οι σημαντικότεροι σταθμοί
Ορισμένοι ιστορικοί σταθμοί στην πορεία ένταξης της Κύπρου
1. Η Συμφωνία Σύνδεσης, το 1972
2. Η Τελωνειακή Ένωση, το 1987
3. Η υποβολή αίτησης ένταξης το 1990
4. Η Γνωμοδότηση της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, το 1993
5. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κέρκυρας, το 1994
6. Η απόφαση της 6ης Μαρτίου 1995
7. Η έναρξη των διαπραγματεύσεων ένταξης, Μάρτιος 1998
8. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι, Δεκέμβριος 1999
9. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κοπεγχάγης, Δεκέμβριος 2002
10. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, με 507 ψήφους υπέρ, 29 εναντίον και 26 αποχές, 9 Απριλίου 2003
11. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Τάσσος Παπαδόπουλος υπογράφει , στις 16 Απριλίου 2003, στην Αθήνα, τη Συνθήκη Προσχώρησης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τη Συνθήκη υπογράφουν και οι ηγέτες και των άλλων εννιά υπό ένταξη κρατών, δηλ. Τσεχίας, Εσθονίας, Ουγγαρίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Μάλτας, Πολωνίας, Σλοβακίας και Σλοβενίας. Πρόκειται για την πέμπτη και μεγαλύτερη διεύρυνση στην ιστορία της ΕΕ. Η προηγούμενη έγινε το 1995 όταν εντάχθηκαν στην Κοινότητα η Αυστρία, η Σουηδία και η Φινλανδία.
12. Την 1η Μαΐου 2004 η Κύπρος εντάχθηκε επίσημα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
13. Από την 1η Ιανουαρίου 2008 η Κύπρος εντάχθηκε στη ζώνη του ευρώ και υιοθέτησε το ευρώ ως το εθνικό της νόμισμα.
14. Την 1η Ιουλίου 2012 η Κύπρος ανέλαβε για πρώτη φορά Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έξι μήνες
«Η συμφωνία να μην γίνει κοινοτικό κεκτημένο»
Είναι προφανές πως οι εξελίξεις στο Κυπριακό το 2004 και η βιασύνη να διενεργηθεί το δημοψήφισμα συνδέονταν με το στόχο των εν δυνάμει μεσολαβητών για να μην ενταχθεί η Κυπριακή Δημοκρατία στην Ένωση αλλά η νέα κατάσταση πραγμάτων. Τον Φεβρουάριο του 2004, ο γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη συναντιέται µε τον διοικητή της Πρώτης Στρατιάς, στρατηγό Μπουγιούκανιτ (αργότερα έγινε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου). Ο Μπουγιούκανιτ δείχνει απρόθυµος να σχολιάσει τις διαπραγµατεύσεις για το Κυπριακό, ωστόσο, όπως προκύπτει από το εµπιστευτικό τηλεγράφηµα, σηµειώνει ότι το νησί «είναι στρατηγικά σηµαντικό µόνο σε σχέση µε την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας». «Τι θα γίνει αν υπάρξει λύση και η Τουρκία δεν ενταχθεί στην Ε.Ε.; Πρέπει να διασφαλίσουµε ότι η σηµερινή λύση δεν γίνεται το αυριανό πρόβληµα. Με λίγες τροποποιήσεις το σχέδιο µπορεί να δουλέψει», λέει ο Μπουγιούκανιτ και προσθέτει: «Ξέρω πως όταν ο Κόφι Ανάν καθήσει να συµπληρώσει τα κενά του σχεδίου, αυτοί που θα καθορίσουν τι θα γίνει θα είναι οι ΗΠΑ και η Αγγλία».
Τρεις µέρες πριν από το δηµοψήφισµα για το σχέδιο, ο επικεφαλής του γραφείου του Τούρκου προέδρου Σεζέρ, Αταντζανλί, λέει στον Αµερικανό πρεσβευτή ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας ανησυχεί για την όποια συµφωνία, η οποία θα αποτελέσει στη συνέχεια κοινοτικό δίκαιο, και τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στο καθεστώς των περιουσιών στα Κατεχόµενα. «Κάτι τέτοιο θα µπορούσε να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας αν τα ζητήµατα περιουσιών κλιµακωθούν και απειλήσουν την ειρήνη και τη σταθερότητα», λέει και αναφέρεται στις συνέπειες ενός τουρκοκυπριακού «ναι» και ενός ελληνοκυπριακού «όχι» στο σχέδιο Ανάν. «Ο Αταντζανλί ζήτησε, σε αυτή την περίπτωση, θετικά βήµατα προς τους Τουρκοκυπρίους και προς την άλλη κατεύθυνση για τους Ελληνοκυπρίους, ενώ εξέφρασε την ανησυχία του ότι σιγά σιγά η πίεση από τη διεθνή κοινότητα προς την άλλη πλευρά θα αποδυναµωθεί», γράφει ο πρεσβευτής, ο οποίος καλεί την τουρκική πλευρά να δείξει δηµοσίως αυτοσυγκράτηση µετά το ελληνοκυπριακό «όχι» και να αφήσει την Ε.Ε. να «σηκώσει το βάρος της σκληρής κριτικής».