Το ενεργειακό μπρα ντε φερ Δύσης – Ρωσίας
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
H Ρωσία διαμορφώνει κλίμα τρομοκρατίας: Ο Μεντβέντεφ απειλεί τις ΗΠΑ ν’ αποφύγουν τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, επαναφέροντας σενάρια για χρήση πυρηνικών όπλων
Ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ απειλεί ευθέως τις ΗΠΑ και το Ισραήλ: “Θα λάβουν αναμφίβολα μία συντριπτική αντίδραση γι’ αυτό που κάνουν κατά του Ιράν και του μετώπου της αντίστασης”, δήλωσε
Του ΝΙΚΟΥ ΜΕΛΕΤΗ
Να αντιστρέψει τους όρους του παιγνιδιού, όπου η Μόσχα με όπλο την Ενέργεια έχει εδραιώσει εδώ και δυο δεκαετίες την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης, επιχειρεί η Ουάσιγκτον αλλά προς το παρόν τα όπλα τα οποία επιστρατεύει δείχνουν να είναι άσφαιρα και σε κάθε περίπτωση δεν μπορούν να ανατρέψουν την ντε φάκτο κατάσταση που επιβάλει ο Βλαντιμίρ Πουτιν στην Κριμαία.
Καμιά καταδίκη της Ρωσικής «επιθετικότητας» και καμιά υπόσχεση «στήριξης» των εταίρων (στην συγκεκριμένη περίπτωση της Ουκρανίας) δεν μπορεί να είναι αξιόπιστες εάν η Ουάσιγκτον δεν απαντήσει στην πιεστικότερη και ζωτικότερη ανάγκη που αντιμετωπίζουν οι χώρες αυτές και αφορά την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους από άλλες, εκτός Ρωσίας πηγές.
Οι απαντήσεις που επιχειρείται να δοθούν είτε αφορούν την εξαγωγή προς τις χώρες αυτές αμερικανικού φυσικού αερίου, είτε προώθηση της εκμετάλλευσης των σχιστολιθικών υδρογονανθράκων σε όλη την Ευρώπη, ή και την διοχέτευση προς την Ευρώπη νέων κοιτασμάτων όπως εκείνα τα όποια εντοπίζονται στην Ανατολική Μεσόγειο.
Όλα αυτά όμως είναι εναλλακτικές που βρίσκονται στην φάση του …σχεδιασμού, ενώ υπάρχουν σοβαρότατα εμπόδια τόσο για την εξαγωγή αμερικανικού φυσικού αερίου όσο και για την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού φυσικού αερίου.
Πάντως στο τέλος του μήνα στην Σύνοδο Ε.Ε. – ΗΠΑ, ο πρόεδρος Ομπαμα αναμένεται να ζητήσει από τους ευρωπαίους να ξεπεράσουν τις αναστολές στο θέμα του σχιστολιθικού αερίου το οποίο θα προταθεί να συμπεριληφθεί και στην Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου μεταξύ ΗΠΑ – Ε.Ε.
Η αγωνία των ΗΠΑ για τις πολιτικές συνέπειες της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από την Ρωσία κορυφώθηκε και με την περιπέτεια της Ουκρανίας η οποία αδύναμη και παντελώς εξαρτημένη από την Μόσχα αφήνει την Κριμαία να διολισθήσει σε μια ντε φάκτο κατάσταση απόσχισης από την κυριαρχία της.
Την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον αποτελεί σχεδόν εμμονή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής η «διαφοροποίηση» των πηγών ενέργειας καθώς όπως αποδείχθηκε και στην κρίση της Γεωργίας αλλά και πρόσφατα με την απροθυμία των ευρωπαίων εταίρων να συμμετάσχουν στις κυρώσεις εναντίον του Ιράν, η ενεργειακή εξάρτηση από την GAZPROM και δευτερευόντως από την Τεχεράνη δημιουργεί και πολιτική εξάρτηση η οποία επηρεάζει δραματικά τις γεωστρατηγικές ισορροπίες και συσχετισμούς.
Μετα την αποχώρηση του γνωστού και στην Ελλάδα υφυπουργού εξωτερικών για θέματα Ευρασίας Μάθιου Μπράιζα, ο οποίος έθεσε στις πρώτες θέσεις της ατζέντας των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, την «διαφοροποίηση» των πηγών, από το 2011 στο Στειτ Ντιπάρτμεντ δόθηκε μια ακόμη πιο θεσμική μορφή στον νέο αυτό προσανατολισμό της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ο πρώην πρέσβης στην Ουκρανία Κάρλος Πασκουάλ ανέλαβε την «Διεύθυνση Ενεργειακών Πηγών», η οποία έχει σαν στόχο να μετατρέψει την ενέργεια σε γεωπολιτικό όπλο των ΗΠΑ
Οι συνθήκες έχουν πλέον αλλάξει και για τις ΗΠΑ, καθώς από πέρυσι ενώ η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου, οι ΗΠΑ αποκαθήλωσαν την Ρωσία από την πρώτη θέση στην παραγωγή φυσικού αερίου, χάρις κυρίως στο ευρύτατο πρόγραμμα εκμετάλλευσης του σχιστολιθικού φυσικού αερίου, παρά τις πολύ έντονες αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων.
Το ζήτημα της εξαγωγής όμως φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ δεν είναι τόσο απλό και είναι δεδομένο ότι θα χρειαστεί μερικά χρόνια, με την πρώτη εξαγωγή να τοποθετείται μετα το 2015.
Ο πρώτος μεγάλος σταθμός φόρτωσης φυσικού αερίου κατασκευάζεται τώρα στο Cameron Parish της Λουϊζιάνα και θα έχει δυνατότητα φόρτωσης 3 bcf (δις κυβικών ποδιών) φυσικού αερίου την ημέρα. Το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας μόλις πριν μερικές εβδομάδες έδωσε άδεια για την εξαγωγή 1,7 bcf την ημέρα, ενώ από το 2011 έχει εγκρίνει μόλις 6 άδειες εξαγωγής φυσικού αερίου με 22 ακόμη αιτήσεις να περιμένουν να εξετάσουν.
Στις ΗΠΑ υπάρχει σοβαρότατη διαμάχη για το εάν και υπό ποιες συνθήκες πρέπει να επιτραπεί η εξαγωγή φυσικού αερίου. Κυρίως οι ρεπουμπλικανοί και όσοι συνδέονται με τις πετρελαϊκές εταιρίες προβάλλουν την αύξηση των κερδών των εταιριών, την αύξηση της απασχόλησης, τα έσοδα που θα έχουν οι ΗΠΑ αλλά και την αύξηση της επιρροής τους εις βάρος της Ρωσίας, με την μετατροπή των ΗΠΑ σε μεγάλη εξαγωγή φυσικού αερίου. Δεν είναι τυχαίο ότι την περασμένη εβδομάδα ο ρεπουμπλικάνος βουλευτής του Τέξας Τεντ Πόε κατέθεσε νομοσχέδιο για να επιτραπεί η εξαγωγή φυσικού αερίου στην Ουκρανία και στις άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Όμως υπάρχει σοβαρός αντίλογος, καθώς η εξαγωγή του φυσικού αερίου θα οδηγήσει στα ύψη τις τιμές στο εσωτερικό των ΗΠΑ που τώρα βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλές τιμές, ενώ συγχρόνως υπάρχουν έντονες ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές συνέπειες που θα υπάρξουν από μια γενικευμένη και άνευ ορίων προσπάθεια εκμετάλλευσης κάθε ίχνους σχιστολιθικού αερίου, με μακροπρόθεσμες συνέπειες την κατεστράφη των υδάτινων πόρων της Β. Αμερικής.
Στο κεφάλαιο του σχιστολιθικού φυσικού αερίου ήδη μεγάλες ξένες εταιρίες έχουν μπει στην αγορά της Ευρώπης. Η αμερικανική Halliburton έχει ξεκινήσει γεωτρήσεις για σχιστολιθικό αέριο στην Πολωνία, ενώ αντίστοιχα συμβόλαια υπέγραψε πριν μερικούς μήνες η Shell και η Chevron στην Ουκρανία.
Η αμερικανική υπηρεσία ενέργειας ΕΙΑ (US Energy Information Agency) υπολογίζει ότι στην Ουκρανία υπάρχουν κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου 42 tcf (τρις κυβικών ποδιών) τα τρίτα μεγαλύτερα στην Ευρώπη μετα την Γαλλία και την Νορβηγία.
Από το 2012 έγινε η πρώτη προσπάθεια για εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου από την κυβέρνηση του Γιανουκοβιτς όμως και η γεωγραφία δεν φαίνεται να ευνοεί την Δύση.
Η Shell η οποία κέρδισε τον διαγωνισμό για το μεγάλο κοίτασμα Yuzivska το οποίο όμως βρίσκεται στην ανατολική περιοχή της χώρας στο Ντονέτσκ. Ενώ αντίθετα το κοίτασμα Olesska που ανέλαβε η Chevron βρίσκεται στην δυτική πλευρά της Ουκρανίας. Όταν άρχιζε αυτή η διαδικασία, το Κίεβο έλπιζε ότι μέχρι το 2030 θα μπορούσε να είναι ενεργειακά αυτάρκης η Ουκρανία, αλλά πιο ψύχραιμες αναλύσεις αναφέρουν ότι η παραγωγή ουκρανικού φυσικού αερίου δεν θα κάλυπτε τελικά περισσότερο από το 10% των σημερινών αναγκών. Η συμφωνία με την Chevron υπογράφτηκε τον Νοέμβριο του 2013 και προέβλεπε την πρώτη εκμετάλλευση φυσικού αερίου το τέλος του 2014.
Η Πολωνία που είναι η πιο δραστήρια χώρα στο θέμα του σχιστολιθικού αερίου είναι ακόμη στο στάδιο της αναζήτησης κοιτασμάτων και υπολογισμού των περιβαλλοντικών συνεπειών, οι Βαλτικές χώρες που έχουν αρχίσει την αναζήτηση κοιτασμάτων με την Chevron πάντως να παραιτείται του συμβολαίου που είχε συνάψει με την Λιθουανία, η Ρουμανία υπό την πίεση των οικολόγων αποφάσισε να απαγορεύσει την εκμετάλλευση σχιστολιθικών υδρογονανθράκων (όπως έχει κάνει η Γαλλία και η Βουλγαρία) ενώ ακόμη και η Γερμανία ενώ τυπικά δεν έχει απαγορεύσει την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου ουσιαστικά έχει επιβάλει ένα ντε φάκτο μορατόριουμ.
Η όλο και πιο περιορισμένη Βαντοτάρα επιλογών στρέφει την Ουάσιγκτον και σε άλλες κατευθύνσεις.
Στο πλαίσιο αυτό δεν πρέπει να λησμονούμε τις αφόρητες πιέσεις που ασκήθηκαν στην Ελλάδα και στην Βουλγαρία για να τορπιλισθεί το έργο του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης, αλλά και η παρέμβαση της Κομισιόν που οδήγησε ουσιαστικά στην ακύρωση της πώλησης της ΔΕΠΑ στην GAZPROM.
Όμως συνδέεται και με πιέσεις που ασκούνται τώρα για αξιοποίηση κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου για να τροφοδοτηθεί η ευρωπαϊκή αγορά μειώνοντας την εξάρτηση από την Μόσχα. Εκτός της Ουκρανίας και των άλλων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, ένας ακόμη σημαντικός σύμμαχος των ΗΠΑ είναι εξαρτημένος ενεργειακά σχεδόν απολύτως από την Ρωσία και το Ιράν και αυτός δεν είναι άλλος από την Τουρκία.
Η σταθερή επιλογή να αποδυναμώσουν με κάθε τρόπο την γεωπολιτική ισχύ της Μόσχας με την εξασφάλιση της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας για την Ευρώπη, γίνεται πλέον εμμονικη, μετα τις εξελίξεις στην Ουκρανία και στην Κριμαία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει η Αθήνα αλλά και η Λευκωσία να λάβουν σοβαρά υπόψη τόση αυτή την εξέλιξη καθώς ο δρόμος της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και των υδρογονανθράκων που βρίσκονται ακόμη κρυμμένοι είτε στην κυπριακή ΑΟΖ είτε στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης, Αιγύπτου, Κύπρου και Καστελόριζου, δεν θα είναι …ρόδινος.
ΠΗΓΗ: Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ την Πέμπτη 13 Μαρτίου 2014