Φιλοδοξίες και σαθρές βεβαιότητες «καίνε» τη Τεχεράνη: «Χοντρό» παιχνίδι με το πετρέλαιο…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Στις αρχές Μαΐου λήγει η διορία ανανέωσης της άρσης των κυρώσεων προς το Ιράν από τις ΗΠΑ. Το ζήτημα αφορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ έχει καταστήσει σαφές ότι θεωρεί τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν μια κακή συμφωνία που επιτρέπει στη Τεχεράνη να κρύβεται και ελεύθερα να εισάγει τεχνολογίες και κρίσιμα υλικά για την ολοκλήρωση του πυρηνικού της προγράμματος. Μάλιστα στην Ουάσιγκτον κάνουν λόγο για σύμπραξη της Τεχεράνης με την International Atomic Energy Agency (IAEA) που παρακολουθεί την ορθή εκτέλεση της συμφωνίας του 2015, όπου η υπηρεσία κατηγορείται από το Λευκό Οίκο ότι συγκαλύπτει τις πραγματικές προθέσεις της Τεχεράνης.
Η Τεχεράνη ισχυρίζεται ότι δεν κατασκευάζει πυρηνικά όπλα και ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα αφορά ειρηνικούς σκοπούς και κυρίως να καλύψει τις πιεστικές ενεργειακές ανάγκες της χώρας.
Οι Ευρωπαίοι τρέμουν στην ιδέα ότι μπορεί να αποσυρθούν οι ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, εκτιμούν ότι η συμφωνία θα καταρρεύσει. Σήμερα, συνεδριάζουν στις Βρυξέλλες για να αποφασίσουν επί ενός νέου σχεδίου κυρώσεων προς το Ιράν, αυτή τη φορά με αφορμή το πρόγραμμα κατασκευής βαλλιστικών όπλων και τον ρόλο του Ιράν στον πόλεμο της Μεσοποταμίας. Στόχος τους είναι να κρατήσουν την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Να ικανοποιηθεί, δηλαδή, η Αμερικανική πλευρά με νέες κυρώσεις εναντίον του Ιράν, αλλά οι κυρώσεις να μην αφορούν ευθέως το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας ή τον ενεργειακό τομέα, αλλά άσχετους με αυτό παράγοντες.
Εύλογα τίθενται δυο ερωτήματα.
Γιατί μια χώρα, τόσο πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, που όπως ισχυρίζεται δεν έχει φιλοδοξίες να αναδειχθεί σε πυρηνική στρατιωτική δύναμη, καίγεται τόσο πολύ να προχωρήσει με ένα αμφιλεγόμενο πυρηνικό πρόγραμμα που την εκθέτει διεθνώς και παράλληλα προχωρά ακάθεκτη σε προγράμματα κατασκευής βαλλιστικών πυραύλων; Και στον πλέον αθώο παρατηρητή που δεν θα θέλει να πονηρευτεί κάνοντας κακές συνδυαστικές σκέψεις μεταξύ πυρηνικών και βαλλιστικών όπλων, αρκεί να κοιτάξει τη δράση του Ιράν από τις ακτές του Λιβάνου ως τη Βαγδάτη για να καταλάβει ότι έχουμε να κάνουμε με έναν φιλόδοξο περιφερειακό δρώντα που δεν θα παραιτηθεί εύκολα από τις κρυφές του επιθυμίες. (Το αυτό ισχύει και για την Τουρκία…)
Το επόμενο ερώτημα αφορά τη στάση Αμερικανών και Ευρωπαίων απέναντι στο Ιράν. Γιατί η Ουάσιγκτον, χωρίς να έχει αποδείξει ότι η Τεχεράνη μπλοφάρει με τη συμφωνία, θέλει να αποχωρήσει από αυτή ενεργοποιώντας ξανά τις κυρώσεις; Και από την άλλη, γιατί οι Ευρωπαίοι δείχνουν τέτοια σπουδή να μην αποχωρήσουν οι ΗΠΑ από τη συμφωνία, ούτε να επιβληθούν κυρώσεις στο πυρηνικό πρόγραμμα ή τουλάχιστο οι κυρώσεις να αφορούν αποκλειστικά τις στρατιωτικές δραστηριότητες του Ιράν;
Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα κρύβεται στο πετρέλαιο.
Το Ιράν μπορεί να είναι πολύ πλούσιο σε αποθέματα υδρογονανθράκων, όμως έχουν να γίνουν τριάντα και πλέον χρόνια επενδύσεις στον τομέα έρευνας, εξόρυξης και επεξεργασίας πετρελαίου και οι διαθέσιμες τεχνολογίες της χώρας είναι ξεπερασμένες για να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις εύρους και βάθους αξιοποίησης των κοιτασμάτων. Τέτοιες επενδύσεις μόνο οι Δυτικοί μπορούν να κάνουν στο Ιράν.
Το καθεστώς της Τεχεράνης φοβάται ότι το άνοιγμα προς τη Δύση, και κυρίως προς τις ΗΠΑ, θα φέρει αργότερα και το τέλος του καθεστώτος τους. Από την άλλη χρειάζονται την Δυτική τεχνολογία στον τομέα των Υ/Α αν θέλουν να συνεχίσουν την αξιοποίησή τους. Το πυρηνικό πρόγραμμα, αν είναι τελικά αθώο, πιθανότατα τους δίνει μία διέξοδο, από το να ανοίξουν διάπλατα την πόρτα της χώρας τους στις Δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες.
Εάν οι Ευρωπαίοι καταφέρουν να μην επιβληθούν νέες κυρώσεις στο Ιράν στον ενεργειακό του τομέα, τότε αυτό σημαίνει ότι θα συνεχίσουν να διεισδύουν στα ενεργειακά του πεδία, και να ρίχνουν στην παγκόσμια πετρελαϊκή αγορά Ιρανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, κάτι το οποίο δυσαρεστεί τους Αμερικανούς που έχουν επενδύσει στον πετρελαϊκό τομέα του γειτονικού Ιράκ. Το Ιράν είναι έξω από τον έλεγχο των Αμερικανών και με τεράστια αποθέματα υδρογονανθράκων τα οποία θα ελέγχουν και θα διαχειρίζονται οι Ευρωπαίοι, με τους ηγέτες του Ιράν να εισπράττουν δικαιώματα και με αυτά να χρηματοδοτούν τις λοιπές φιλοδοξίες τους.
Αν επιβληθούν ξανά κυρώσεις στο Ιράν και στον ενεργειακό του τομέα, τότε τα πετρελαϊκά μερίδια αγοράς του Ιράν θα τα καρπωθεί το Ιράκ, στο οποίο κάνουν παιχνίδι κυρίως οι Αμερικανοί.
Και για να καταλάβουμε την πολυπλοκότητα του πράγματος, ας αναλογιστούμε το γεγονός ότι πλέον στο Ιράκ τον έλεγχο της χώρας έχουν κυρίως οι Σιίτες, θρησκευτικά αδέλφια των Ιρανών…
Αν, λοιπόν, περάσει η γραμμή των Αμερικανών και επιβληθούν πάλι κυρώσεις στον ενεργειακό τομέα του Ιράν, τότε αυτόματα δοκιμάζονται οι σχέσεις Αμερικανών – Ευρωπαίων και Βαγδάτης – Τεχεράνης.
Θα σπάσει ο ευρω-ατλαντικός άξονας και η Σιιτική κατανόηση;
Σε αναμονή εξελίξεων…
- Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος