Ταξίδι στο χρόνο για την εβραϊκή κοινότητα Καρδίτσας: Του Καπέτα η πρώτη οικογένεια




«Η πρώτη οικογένεια που εγκαταστάθηκε στην Καρδίτσα το 1898 ήταν του Γιουδά Καπέτα, από τα Τρίκαλα. Σε διάφορα χρονικά διαστήματα, ακολούθησαν και άλλες, ώστε μέχρι το 1940 να υπάρχει μια παροικία από 62 άτομα. Εκεί, μερικοί ήταν έμποροι, μικροπωλητές και γυρολόγοι, ενώ άλλοι ήταν φανοποιοί, σαθροποιοί, νηματουργοί και μικροεπαγγελματίες. Μερικές από τις γυναίκες ήταν κεντήστρες».

Πρόκειται για στοιχεία μελέτης του Βίκτωρος Βενουζίου, συνταξιούχου πολιτικού μηχανικού, με καταγωγή από την Καρδίτσα, ο οποίος διαμένει στην Θεσσαλονίκη, είναι ισόβιο επίτιμο μέλος της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης και ένας από τους δέκα εν ζωή διασωθέντες της ναζιστικής θηριωδίας. Βρήκε ασφαλές καταφύγιο από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, σε σπίτια της κοινότητας Αμαράντου, μαζί με ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα της Καρδίτσας -62 άτομα- και με άλλους 20 Εβραίους από τα Τρίκαλα, τον Βόλο και την Θεσσαλονίκη.

Τα στοιχεία περιλαμβάνονται σε ένα καλαίσθητο φυλλάδιο, με αφορμή την ηρωική πράξη των κατοίκων του Αμαράντου Καρδίτσας, οι οποίοι διέσωσαν από βέβαιο θάνατο τους 82 Εβραίους, τους οποίους έκρυψαν στα σπίτια τους.

Από τα παλιότερα χρόνια η μικρή εβραϊκή παροικία της πόλης, τονίζει ο ίδιος, υπάγονταν στην ισραηλιτική κοινότητα Τρικάλων. Στην πόλη δεν υπήρχε συναγωγή, ούτε νεκροταφείο, ούτε ραβίνος. Τα θρησκευτικά καθήκοντα, μνημόσυνα κά, εκτελούσε ο Ιωσήφ Σαμπεθάϊ που διακρινόταν για την μόρφωσή του.

Στις μεγάλες γιορτές, πήγαιναν στις συναγωγές των Τρικάλων για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία, ενώ για τον εορτασμό του Πάσχα οι οικογένειες συγκεντρώνονταν στα συγγενικά σπίτια για να τηρήσουν τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα στο πασχαλινό τραπέζι. Στη διάρκεια της παρουσίας τους στη πόλη, οι Εβραίοι, διατηρούσαν εγκάρδιες σχέσεις με τους συμπολίτες τους.

Στην περίοδο της κατοχής, στην Καρδίτσα, γρήγορα αναπτύχθηκε η Αντίσταση του ΕΑΜ, στην οποία μετείχαν πολλοί Εβραίοι, σύμφωνα με τον κ. Βενουζίου. Πολλές εβραϊκές οικογένειες εγκατέλειψαν την πόλη και πήγαν στην Αθήνα και στα γύρω ορεινά χωριά, όπου οι αντάρτικες οργανώσεις τους βοήθησαν για την εγκατάστασή τους και συνιστούσαν στον εγχώριο πληθυσμό να παραχωρήσουν καταλύματα στους καταδιωκόμενους Εβραίους.

Στα εγκαταλελειμμένα εβραϊκά σπίτια της Καρδίτσας εγκαταστάθηκαν Εβραίοι από άλλες πόλεις, την Βέροια και τον Βόλο, με την ελπίδα να περάσουν τον χειμώνα του ’43 προς ’44.

Μετά την κατάρρευση της Ιταλίας, τον Σεπτέμβρη του 1943, οι Γερμανοί κατέλαβαν την Καρδίτσα και μια από τις πρώτες ενέργειές τους ήταν να ζητήσουν από τον Δήμο τα ονόματα και τις διευθύνσεις των Εβραίων.

Ο δημαρχεύων τότε διευθυντής του Δήμου, Βασίλειος Λάππας, μαζί με τον επιστρατευμένο Καρδιτσιώτη διερμηνέα των Γερμανών, Γεώργιο Κατσούλη, απέφυγαν να δώσουν στους Γερμανούς τις καταστάσεις και σε συνεργασία με την Εθνική Αντίσταση εφοδίασαν τους Εβραίους με πλαστές αστυνομικές ταυτότητες που είχαν χριστιανικά ονόματα ώστε να μπορέσουν να διαφύγουν.

Τα δύο αυτά άτομα, τιμήθηκαν ως σωτήρες των Εβραίων από την ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης, σε ειδική τελετή στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ στις 29 Μαΐου 1994 και απενεμήθη στους απογόνους τους τιμητικό δίπλωμα και πλακέτα.

Όταν οι Γερμανοί στις 23 προς 24 Μαρτίου 1944 συνέλαβαν τους Εβραίους των Τρικάλων, της Λάρισας και του Βόλου, στην Καρδίτσα δεν είχε απομείνει κανένας Εβραίος. Όλοι τους είχαν ήδη καταφύγει στα γύρω χωριά των Αγράφων και ειδικά στο Μαστρογιάννη, ένα απομονωμένο χωριό σε απόσταση 27 χλμ από την Καρδίτσα, στο οποίο δρούσαν οι αντιστασιακές αντάρτικες μονάδες, που προσέφεραν ασφαλές καταφύγιο στους κατατρεγμένους Εβραίους. Ανάμεσα τους ήταν και κάποιοι Εβραίοι από την Μακεδονία που είχαν καταφύγει στην Καρδίτσα για να κρυφτούν.

Πολλοί Εβραίοι της Καρδίτσας και της Θεσσαλονίκης κατέφυγαν στα βουνά στην περιοχή του οροπεδίου Νευρόπολη, όπου σήμερα βρίσκεται η γνωστή λίμνη Πλαστήρα.

Εκεί ήταν το κέντρο της ένοπλης Εθνικής Αντίστασης του ΕΛΑΣ και το οροπέδιο χρησιμοποιείτο ως αεροδρόμιο των συμμάχων. Οι διαφυγόντες Εβραίοι έτυχαν της αμέριστης συμπαράστασης του πληθυσμού, της Εκκλησίας και της Εθνικής Αντίστασης και έτσι διασώθηκε το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού της Καρδίτσας.

Να σημειώσουμε πως στις 18 του περασμένου Ιουνίου πραγματοποιήθηκαν στον Αμάραντο (Μαστρογιάννη με την παλιά ονομασία) Καρδίτσας τα αποκαλυπτήρια μνημείου, προς ένδειξη τιμής, ευγνωμοσύνης και αιώνιας αναγνώρισης για τους κατοίκους της τοπικής κοινότητας, που προσέφεραν ασφαλές καταφύγιο και φιλοξενία σε όλη την εβραϊκή κοινότητα, από τους Γερμανούς διώκτες τους.

Δωρητής και αποκλειστικός χορηγός του μνημείου ήταν ο παραπάνω συγγραφέας Βίκτωρ Βενουζίου.

Την εκδήλωση παρακολούθησαν οι εναπομείναντες στη ζωή 10 διασωθέντες, που διαμένουν στην Ελλάδα, στην Γαλλία, στην Νέα Υόρκη και στο Ισραήλ και ήρθαν για την τελετή με τα παιδιά και τα εγγόνια τους.

Α.Ζώη , ΑΠΕ-ΜΠΕ

 

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: