Η χώρα που μετράει μόνον 25 χρόνια ανεξαρτησίας δημιουργεί: Οδοιπορικό στην Εσθονία
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ανέπτυξε το Skype, έκανε την ηλεκτρονική διακυβέρνηση ρουτίνα και οραματίζεται να γίνει ηλεκτρονική πατρίδα επιχειρήσεων απ’ όλο τον κόσμο, δείχνοντας το «πώς το κάνουν» σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αγωνίζεται να εδραιώσει την «ενιαία ψηφιακή αγορά».
Η χώρα που μετράει μόνον 25 χρόνια ανεξαρτησίας, και η μισή της έκταση είναι δάση, άφησε πίσω της την παραδοσιακή οικονομία της ξυλείας και του χαρτιού για να μπει στις καινοτόμες τεχνολογίες κοιτάζοντας πέρα από τα σύνορα της χώρας, ακόμη και πέρα απ’ την Ευρώπη. Σήμερα εξάγει την υψηλή της τεχνογνωσία ανά τον κόσμο, ενώ οι πολίτες της έχουν τη δυνατότητα, ακόμη και στα βαθύτερα μέρη του δάσους, να απολαμβάνουν μαζί με τη φύση -παίρνοντας μαζί ένα lap top- όλες τις ιντερνετικές υπηρεσίες.
Όλοι οι πολίτες της Εσθονίας διαθέτουν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το ίντερνετ είναι «κοινωνικό δικαίωμα». Η εκπαίδευση και η επικοινωνία παιδιών, γονιών, δασκάλων γίνεται μέσω διαδικτύου και για τη γνώση του διαδικτύου. Στις εφορίες, στα ταμεία ή στα υπουργεία δεν «υποβάλλονται χαρτιά», αλλά ηλεκτρονικά αιτήματα. Ο αστυνομικός που σταματάει έναν πολίτη, έχει στην οθόνη του τα στοιχεία για όλες τις χώρες Σένγκεν και μπορεί να δει αν ο ελεγχόμενος κατηγορείται για κάποιο παράπτωμα. Επιχειρηματίες-«νομάδες» μπορούν να αποκτήσουν ηλεκτρονική έδρα στην Εσθονία και να τη διαχειρίζονται απ’ οπουδήποτε ηλεκτρονικά.
Αυτή είναι η e-καθημερινότητα της Εσθονίας, της χώρας που οι ψηφιακές της επιδόσεις τη μεταφέρουν από την εσχατιά της Βαλτικής στο επίκεντρο της Ευρώπης, μέσω της ενιαίας ψηφιακής πολιτικής της ΕΕ και τη μετατρέπουν από ασήμαντη χώρα σε φιλόδοξο παίκτη, που προσβλέπει στον παγκόσμιο πολίτη-επενδυτή, καθώς οι διαδικτυακές υποδομές βρίσκονται στην αιχμή της οικονομίας του μέλλοντος.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ επισκέφθηκε την Εσθονία, στο πλαίσιο δημοσιογραφικής αποστολής που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την ευκαιρία της άσκησης της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τη βαλτική χώρα, το τρέχον εξάμηνο.
Η Εσθονία μετράει μόνο ένα τέταρτο του αιώνα ανεξαρτησίας από τη Σοβιετική Ένωση, έχει έκταση όσο το ένα τρίτο της Ελλάδας και κατοικείται από 1,3 εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ζήσει αλλεπάλληλες κατοχές, από Ρώσους, Γερμανούς ναζί, Σοβιετικούς. Αλλά έχει «όραμα». Οι πολίτες δουλεύουν, αισιοδοξούν, βελτιώνουν την οικονομική τους θέση και ανεβάζουν την κατάταξη της χώρας τους στους δείκτες των παγκόσμιων οργανισμών. Μέλος της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, του ΟΟΣΑ, του ΠΟΕ, η Εσθονία κατακτά ζηλευτές θέσεις στην ανταγωνιστικότητα, την παγκόσμια διευκόλυνση επιχειρηματικότητας και φυσικά στην ψηφιακή οικονομία. Ο μέσος μισθός έχει ξεπεράσει τα 1.000 ευρώ, ποσό που επιτρέπει την αξιοπρεπή διαβίωση κυρίως του αστικού πληθυσμού και της νεολαίας, η οποία δεν έχει ανεργία (γύρω στο 5%), μιλάει εσθονικά, ρωσικά και αγγλικά και έχει υψηλή κατάρτιση στις νέες τεχνολογίες. Ίσως γι’ αυτό υποκύπτει συχνά και στον πειρασμό της μετανάστευσης προς πιο πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως στη Γερμανία, όπου οι απολαβές είναι πολύ υψηλότερες και το κλίμα ηπιότερο. To brain drain ανησυχεί την ηγεσία της χώρας, η οποία αναζητάει ανθρώπινο δυναμικό και κυρίως δασκάλους.
Οι Εσθονοί έχουν να παλέψουν ακόμα με το βαρύ κλίμα του αρκτικού κύκλου και τους μακρείς χειμωνιάτικους μήνες, σκοτεινούς μέρα-νύχτα, υγρούς και παγωμένους.
Ηλεκτρονική δημόσια διοίκηση
Με την εξαίρεση δύο-τριών πράξεων – που αφορούν τον γάμο, το διαζύγιο και την αγορά ακινήτων – ο Εσθονός δεν πάει αυτοπροσώπως στις δημόσιες υπηρεσίες. Μέσω μιας και μοναδικής ιντερνετικής κρατικής πύλης, όπου είναι όλα συγκεντρωμένα, μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες, είτε θέλει να τακτοποιήσει τα φορολογικά του, είτε να κάνει αίτηση για το πανεπιστήμιο, να υποβάλει αίτημα για σύνταξη ή να δημιουργήσει μια επιχείρηση.
Ο μέσος χρόνος για τη δημιουργία επιχείρησης είναι 18 λεπτά. Ο χρήστης αναζητεί όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για την κατάθεση της αίτησής του ηλεκτρονικά και δεν μεταφέρει χαρτιά από τον έναν υπάλληλο στον άλλο, ούτε περιμένει σφραγίδες. Δεν υπάρχουν χαρτιά σχεδόν σε καμία συναλλαγή. Η μεταφορά στην ελληνική πραγματικότητα θα ισοδυναμούσε με την κατάρρευση του χάρτινου πύργου της γραφειοκρατίας, με χιλιάδες υπαλλήλους, φακέλους, σφραγίδες, εργατοώρες, χιλιόμετρα από τον έναν στον άλλον, ανασφάλεια του πολίτη «σε ποιόν θα πέσω», «τι θα καταλάβει», «τι θα του δώσω και πώς». Αυτό ακριβώς το by pass, την παράκαμψη και την προστιθέμενη αξία σε χρόνο, χρήμα, διαφάνεια, είναι το προϊόν που πουλάει η Εσθονία και ψάχνει όσο περισσότερους πελάτες μπορεί σε όσο μεγαλύτερο γεωγραφικό εύρος.
Η κυβερνοασφάλεια
Για λόγους διαφάνειας, η κρατική πύλη δείχνει στον πολίτη το σύνολο των πληροφοριών που διαθέτει το κράτος γι αυτόν και για λόγους ασφαλείας δεν λειτουργεί μόνον με μια βάση δεδομένων. Χρησιμοποιεί 60 βάσεις δεδομένων, μέσω των οποίων προσφέρει 600 διαφορετικές υπηρεσίες.
Κλειδί για το άνοιγμα των δεδομένων στον πολίτη είναι η ηλεκτρονική του ταυτότητα, με μορφή πλαστικής κάρτας και ενσωματωμένη την ηλεκτρονική υπογραφή. Ωστόσο το σύστημα αναγνωρίζει και ηλεκτρονικές ταυτότητες άλλων χωρών, διευκολύνοντας όλο και περισσότερους υποψήφιους επενδυτές.
Από το 2005, κάθε Εσθονός έχει τη δυνατότητα και να ψηφίζει ηλεκτρονικά, από το σπίτι του ή από το εξωτερικό, χρησιμοποιώντας την ηλεκτρονική του ταυτότητα με τη μορφή πλαστικού ή ενσωματωμένη στο κινητό του. Σύμφωνα με τις αρχές, ο ψηφοφόρος διασφαλίζει την ανωνυμία του, καθώς μετά την ψήφιση, η ψήφος του διαχωρίζεται από την ηλεκτρονική υπογραφή. Στις εκλογές του 2011 ψήφισαν μέσω ίντερνετ 25% των ψηφοφόρων και πιστεύεται ότι η ψήφος μέσω διαδικτύου επέδρασε θετικά στην αύξηση προσέλευσης. Ωστόσο, οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η ηλεκτρονική ψηφοφορία θέλει ακόμη επεξεργασία και τελειοποίηση προκειμένου να διασφαλιστεί υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας.
Όσο διευρύνεται η χρήση του διαδικτύου, τόσο επιτακτικότερη καθίσταται η προστασία του από τους κακόβουλους χρήστες και από το κυβερνοέγκλημα και οι ισορροπίες μεταξύ, αφενός της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και αφ’ ετέρου της προσφοράς των δεδομένων για την λειτουργική και αναπτυξιακή πορεία της κοινωνίας και της οικονομίας, καθίστανται όλο και πιο λεπτές. Οι φόβοι για τον Μεγάλο Αδελφό είναι σαν τον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτιο και κανείς δεν μιλάει γι αυτόν, στον λαμπερό και πάντα ανεξερεύνητο χώρο του ιντερνετ.
Οι Εσθονοί πάντως τολμούν και πρωτοπορούν και στο κεφάλαιο της κυβερνοασφάλειας, προσφέροντας μάλιστα σπουδές μεταπτυχιακού επιπέδου στον τομέα, κάποιες από τις οποίες θεωρούνται μοναδικές. Με υπερηφάνεια υποστηρίζουν ότι το Πολυτεχνείο του Ταλίν και το Πανεπιστήμιο του Ταρτού είναι «μοναδικά» στην παροχή σπουδών επιπέδου Master στο πεδίο της κυβερνοασφάλειας.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι από το 2004 εδρεύει στην Εσθονία το Συνεργατικό Κέντρο Αριστείας για την Κυβερνοασφάλεια του ΝΑΤΟ (CCD COE), στο οποίο εργάζονται εμπειρογνώμονες από τον διεθνή χώρο και παρέχει στα μέλη του ΝΑΤΟ την τεχνογνωσία για τις αλλαγές στο πεδίο της κυβερνοασφάλειας.
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι η Εσθονία ήταν η μόνη χώρα στον κόσμο που επιβίωσε μιας «ολικής κυβερνοεπίθεσης», αξιοποιώντας όλα τα «όπλα» της αυτοάμυνάς της.
Με τέτοια υποδομή, οι Εσθονοί έχουν ξεκινήσει το πρόγραμμα e-residence, το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να εξάγουν το φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον που διαθέτουν και να διασυνδέσουν τη χώρα τους όσο γίνεται περισσότερο με την παγκόσμια επιχειρηματική κοινότητα.
Ο επιχειρηματίας που έχει την ιδιότητα του ηλεκτρονικού κατοίκου (e-resident) της Εσθονίας μπορεί να διαχειρίζεται την επιχείρησή του, από το μάνατζμεντ ως τη χρηματοδότησή της, ηλεκτρονικά απ΄οπου κι αν βρίσκεται.
Αυτή τη στιγμή έχουν εγγραφεί 3.000 e-residents, μεταξύ των οποίων 58 ελληνικές επιχειρήσεις, ενώ έχουν υποβληθεί 23.000 αιτήσεις.
Πατρίδα του SKYPE
Το Ταλίν, η πρωτεύουσα της Εσθονίας, είναι η πατρίδα και έδρα του Skype, με την ανακάλυψη του οποίου δημιουργήθηκε ένας τεράστιος όγκος software που η νόμιμη μόνον πελατειακή του βάση φτάνει τα 500 εκατομμύρια ανθρώπους.
«Τέσσερις νέοι μέσα σε ένα δωμάτιο για έξι μήνες και το αποτέλεσμα ήταν ένα εκατομμύριο χρήστες, δυο μήνες μετά την εφαρμογή του», λέει ο Γενικός Διευθυντής του Γραφείου Skype του Ταλίν Στεν Τανκίβι.
Στη βάση όλων ήταν η στρατηγική απόφαση της ηγεσίας του Ταλίν να οργανώσει από το 1997 την εκπαίδευση παιδιών και ενηλίκων για ένα e-κράτος. Το εγχείρημα πήρε την ονομασία το Άλμα του Τίγρη και ξεκίνησε με εξοπλισμό των σχολείων με τους πιο σύγχρονους υπολογιστές και διαδικτυακές συνδέσεις. Χάρη στο πρόγραμμα, οι δεξιότητες των νέων ανθρώπων επεκτάθηκαν ταχύτατα. Με τη σειρά του δημιούργησε επαγγέλματα υψηλής τεχνολογίας παράλληλα με τη ζήτηση για ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Είναι ένα πρόγραμμα που συνεχίζεται και σήμερα, δωρεάν και εκπαιδεύει μαθητές και δασκάλους.
Είναι δέσμευση ολόκληρης της πολιτικής ηγεσίας και όχι μόνον της σημερινής κυβέρνησης να συνεχιστεί αυτή η πορεία που μας κάνει πρωτοπόρους στις διαδικτυακές υπηρεσίες και υποδομές, τονίζει κυβερνητικός αξιωματούχος, που μας δέχθηκε στο υπερμοντέρνο κτίριο, το οποίο στεγάζει πέντε υπουργεία. «Είναι πιο εύκολη η επικοινωνία έτσι», μας είπε ο υφυπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών Βίλιαρ Λούμπι.
Στο showroom, ειδικοί σε κάθε επιμέρους τομέα μας έδειξαν με επαγγελματική αυστηρότητα ένα μεγάλο μέρος των εφαρμογών που αφορούν τις εφαρμογές e-school, e-residence, e-taxes, e-elections, e-police, e-healthcare.
Φύγαμε μετά από ένα τριήμερο πυκνής ξενάγησης και απολαύσαμε εξαιρετική φιλοξενία. Ο καιρός ήταν πολύ βαρύς και κρύος, αλλά το χαμόγελο των ανθρώπων στο δρόμο μαρτυρούσε ικανοποίηση για το σήμερα και αισιοδοξία για το αύριο.
Αυτή η κούρσα του ψηφιακού μετασχηματισμού, που η Ελλάδα έχει τόσο ανάγκη για να εκσυγχρονίσει τις δημόσιες υπηρεσίες της, δεν πρέπει να χαθεί. Έχει μπροστά της έτοιμες τις βέλτιστες πρακτικές.
Νίνα Μελισόβα, ΑΠΕ-ΜΠΕ