Πώς η CIA μεθόδευσε το χουντικό πραξικόπημα, ενώ ο Σίσκο σχεδίαζε την εκδίωξη Ιωαννίδη




Από την πρώτη στιγμή, το δεύτερο περίπου δεκαήμερο του Ιουνίου του 1974, όταν έφτασαν τα ανησυχητικά τηλεγραφήματα από την αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας που ανέφεραν “ότι ο Δημήτριος Ιωαννίδης θα αναλάβει δράση εναντίον του Μακαρίου”, ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζόζεφ Σίσκο διαφώνησε με τον τότε ισχυρό άνδρα της Αμερικής, τον Χέρι Κίσινγκερ για το «σχέδιο δράσης» που στόχευε στην αντιμετώπιση της κατάστασης και την επερχόμενη κρίση στην Κύπρο.

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ: Του ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ

Ο Χένρι Κίσιγκερ, σύστηνε αυστηρά «όχι ανάμειξη στα εσωτερικά ξένων χωρών»(!), ενώ ο Τζ. Σίσκο πρότεινε να δοθεί ένα μάθημα στον σκληρό διοικητή της ΕΣΑ. Προφανώς δεν είχε ιδέα για τις υπόγειες σχέσεις του με τη CIA.

Οσο και αν ακούγεται, ακόμα και σήμερα, παράξενο, ο Σίσκο και ο διευθυντής του Γραφείου Κύπρου Τόμας Μπόγιατ, υποστήριξαν από τον Μάιο του 1974 ότι η μόνη λύση «για να γλιτώσουμε από την ελληνική χούντα» ήταν η ανατροπή της.

Σε συνομιλία που είχαμε μαζί του, πριν από τον θάνατό του, ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών αποκάλυψε ότι είχε περιλάβει το σενάριο -που δεν εξελίχθηκε ποτέ σε σχέδιο- της ανατροπής του Ιωαννίδη σε σημείωμα (memo) που απέστειλε στον Κίσινγκερ στις αρχές Μαϊου του 1974. Μαζί με το memo είχε στείλει στον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και την έκθεση της Βορειοατλαντικής Συνέλευσης, στην οποία αναφερόταν ότι η χούντα ήταν υπό διάλυση, με αποτέλεσμα «να μη δύναται -έτσι κι αλλιώς- να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις της έναντι του ΝΑΤΟ».

Στα μέσα Μαϊου, είχε πραγματοποιηθεί σύσκεψη στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ των απασχολουμένων με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία στο Γραφείο Ευρώπης και Εγγύς Ανατολής. Στη διάρκεια της σύσκεψης διαβάστηκε απόρρητο τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Χένρι Τάσκα, ο οποίος ενημέρωνε τους προϊσταμένους του για την απόφαση του Ιωαννίδη να κλείσει τις αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα.

Ο αρχηγός της χούντας μπλόφαρε, αλλά ο Τάσκα δεν είχε πάρει είδηση. Ο Σίσκο είπε στους παρευρισκόμενους ότι «είναι καιρός να τελειώνουμε με τον Ιωαννίδη». Τις σκέψεις του είχε μοιραστεί με στενότατο κύκλο συνεργατών του και βέβαια είχε ενημερώσει και τον Κίσινγκερ, ο οποίος διαφώνησε. Αντίθετη γνώμη είχε και ο υπουργός Αμυνας Τζέιμς Σλέσιγκερ, ο οποίος πίστευε ότι «η στρατιωτική συμμαχία με την Ελλάδα ήταν άψογη».

Το απόρρητο τηλεγράφημα
Στις 27 Ιουνίου 1974, ο Αμερικανός διπλωμάτης Γκραντ έστειλε από τη Λευκωσία απόρρητο τηλεγράφημα στον Χένρι Κίσινγκερ, με κοινοποίηση στους επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών στην Αθήνα, την Αγκυρα και τον ΟΗΕ.

Θέμα: Οι σχέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου. Ενα από τα βασικά συμπεράσματα, ήταν ότι τα συμφέροντα των Ην. Πολιτειών δεν ήταν ταυτόσημα με αυτά του Μακαρίου.

Ο κ. Γκραντ ανέφερε τα εξής:

Αναφορικά: Με τα τηλεγραφήματα 3936 της πρεσβείας της Αθήνας και 5012 της πρεσβείας της Αγκυρας.
Περίληψη: Συμφωνούμε με την πρεσβεία (της Αθήνας) όσον αφορά την αντιπαράθεση της Λευκωσίας και της Αθήνας. Προφανώς όλοι συμφωνούμε ότι δεν είναι απαραίτητα τα επίσημα διαβήματα στο παρόν στάδιο. Μια λύση της αντιπαράθεσης είναι φανερό ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα της κυβέρνησης των ΗΠΑ όπως και εκείνα της ελληνικής και της κυπριακής κυβέρνησης.

Κρίνουμε ότι είναι σημαντικό να περάσουμε το μήνυμα στον Μακάριο και ιδιαίτερα στον Ιωαννίδη (και όχι μόνο στο υπουργείο Εξωτερικών) ως προς τη ζημιά που θα προκαλούσε μια κρίση στα δικά τους συμφέροντα.

1. Θέλουμε να θίξουμε κάποια σημεία τα οποία φαίνονται πολύ σημαντικά από εδώ, να υπογραμμίσουμε μία αλλαγή σε μια κατάσταση και να σχολιάσουμε την εισήγηση της Αθήνας σε σχετικό τηλεγράφημα.

2. Σημεία – κλειδιά:
(Α). Συμφωνούμε με την Αθήνα ότι μπορεί να επίκειται μια κλιμάκωση των σχέσεων Μακαρίου-Ιωαννίδη.
(Β). Η αντιπαράθεση είναι με την Εθνική Φρουρά και τον Ιωαννίδη και όχι με την ΕΟΚΑ-Β. Πιστεύουμε ότι η ΕΟΚΑ-Β είναι παγωμένη (παρότι οι Βρετανοί έχουν άλλη γνώμη). Οι ντόπιοι βλέπουν τη διένεξη να είναι απευθείας μεταξύ της κυπριακής κυβέρνησης και της ελληνικής χούντας και ότι γι αυτό τον λόγο η κεντροδεξιά ταλαντεύεται, κάτι που δεν έκανε στη διάρκεια της αντιπαράθεσης με τον Γρίβα.

Η καχυποψία της Αγκυρας
(C). Η Αγκυρα είναι ίσως πιο καχύποπτη με τον Ιωαννίδη παρά με τον Παπαδόπουλο και είναι πολύ πιθανόν να αντιδράσει πιο γρήγορα στην παρούσα φάση ενάντια σε οτιδήποτε φαίνεται ως «ενωτικό πραξικόπημα» (βλέπε τηλεγράφημα STATE Dept 103030, παράγραφος 5 και τηλεγράφημα από Αγκυρα 5012).
(D). Αν οι στόχοι του Ιωαννίδη είναι αντι-κομμουνιστικοί, οι μέθοδοί του είναι αντιπαραγωγικοί, αφού οδηγεί τον Μακάριο στην αναζήτηση υποστήριξης εκεί όπου μπορεί να τη βρει και η εμφάνιση μιας πόλωσης της ελληνοκυπριακής κοινότητας θα μπορούσε να οδηγήσει σε ξέσπασμα εμφυλίου, ιδιαίτερα αν ο Μακάριος εξουδετερωθεί και εάν όλοι οι κομμουνιστές έχουν σχεδόν όλα τα πλεονεκτήματα, εκτός -ευχόμαστε- από όπλα.
(Ε). Οι συνομιλίες με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ήταν μη παραγωγικές, αφού σε κάθε περίπτωση βλέπει την κατάσταση ως επί το πλείστον όπως εμείς.

3. Η πρόσφατη αλλαγή είναι ότι ο Μακάριος τώρα αντεπιτίθεται ύστερα από μία περίοδο (που οδήγησε στο τηλεγράφημα 103030 του State Dept), όπου οι αυξανόμενες δραστηριότητες της Εθνικής Φρουράς του προκάλεσαν πραγματικές ανησυχίες, ότι δηλαδή έχουν σκοπό να τον χτυπήσουν. Τα συμφέροντα της κυβέρνησης των ΗΠΑ δεν ταυτίζονται εντελώς με εκείνα του Μακαρίου στην προκειμένη περίπτωση.

4. Σε ό,τι αφορά το τι θα πρέπει να πράξει η κυβέρνηση των ΗΠΑ: όλοι προφανώς συμφωνούμε ότι τα επίσημα διαβήματα των ΗΠΑ δεν είναι επιθυμητά στο παρόν στάδιο.
Το θέμα αυτήν τη στιγμή είναι πώς να περάσουμε στον Ιωαννίδη και στον Μακάριο, την προειδοποίηση ότι μια διένεξη δεν θα εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους.

Η προσέγγιση του Ιωαννίδη
Μπορούμε εύκολα να προσεγγίσουμε τους έμπιστους του Μακάριου και πιστεύουμε ότι η αρχική συνάντηση του πρέσβη Ντέιβις με τον Μακάριο θα ήταν η ιδανική στιγμή για να θέσουμε άμεσα και δυναμικά τις απόψεις μας. Δεν ξέρουμε πώς να προσεγγίσουμε τον Ιωαννίδη, αλλά πιστεύουμε πως είναι πολύ σημαντικό να γίνει.

5. Πέραν από εμφανή επιχειρήματα στο παρόν και άλλα τηλεγραφήματα σε ό,τι αφορά το γιατί μια διένεξη είναι επικίνδυνη τόσο για τη Λευκωσία όσο και για την Αγκυρα, εισηγούμαστε μια νέα γραμμή που θα είναι χρήσιμη μελλοντικά.
Σύμφωνα με την εισήγηση που γίνεται στην παρ. 5 του τηλεγραφήματος 3936 από την πρεσβεία της Αθήνας, η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να έχει πρόβλημα με τους Σοβιετικούς και τις χώρες του Τρίτου Κόσμου αν κυνηγήσει τον Μακάριο. Η Αθήνα θέλει, αλήθεια, να κερδίσει την έχθρα των Αράβων στο σημείο αυτό της ιστορίας;

6. Οσον αφορά το τι θέλει η αμερικανική κυβέρνηση να πράξουν οι ανταγωνιστές της, πιστεύουμε ότι είναι πολύ απλό.

Αμοιβαίες υποχωρήσεις

Αν η ελληνική κυβέρνηση δώσει σοβαρές διαταγές στους αξιωματούχους της να μην εμπλακούν σε προπαγάνδα εναντίον του Μακαρίου και να αποσυνδέσουν την Εθνική Φρουρά από την ΕΟΚΑ-Β, και αν βρει κάποιους τρόπους να αναγνωρίσει τη νομιμότητα του ρόλου του Υπουργικού Συμβουλίου της κυπριακής κυβέρνησης στην επιλογή των δοκίμων αξιωματικών, πιστεύουμε ότι ο Μακάριος ευχαρίστως θα αλλάξει οποιαδήποτε περαιτέρω σχέδια για επιβολή ελέγχου στην Εθνική Φρουρά. Οποιαδήποτε δράση πάνω στους δόκιμους αξιωματικούς είναι κρίσιμη (και η ημερομηνία της κρίσης μπορεί να προσδιοριστεί: τον Σεπτέμβριο, στην αποφοίτησή τους). Μόνο με μία υποχώρηση στο θέμα αυτό, οι σχέσεις Αθηνών-Λευκωσίας θα παραπέσουν στο κανονικό άσχημο επίπεδο.

Υπογραφή: GRΑΝΤ

Δεκαοκτώ ημέρες μετά, τα άρματα μάχης της χούντας εισέρχονταν στο Προεδρικό Μέγαρο της Λευκωσίας… Ο Μακάριος γλίτωσε την τελευταία στιγμή και με τη βοήθεια των Βρετανών εγκατέλειψε το νησί. Επέστρεψε στις 7 Δεκεμβρίου 1974.

«Ατίθασος» και «ζηλιάρης» ο Μακάριος

Ο Σίσκο δεν περίμενε ποτέ ότι η ανατροπή της ελληνικής χούντας θα γινόταν διά της καταστροφής της Κύπρου.

Ο υφυπουργός Εξωτερικών συμφωνούσε με τον Χένρι Τάσκα ότι με δημοκρατική κυβέρνηση στην Αθήνα «θα ηρεμούσε» και ο Μακάριος, παρά το γεγονός ότι το περιβάλλον του Κίσινγκερ ισχυριζόταν ότι «η πείρα έδειξε πως ο ατίθασος χαρακτήρας του Αρχιεπισκόπου τον έσπρωχνε σε περιπέτειες”.

Ενας Αμερικανός διπλωμάτης δήλωσε σε συνέντευξη ότι ο Αρχιεπίσκοπος «ήθελε να τον υπολογίζουμε και διασκέδαζε με την ιδέα και μόνο ότι κάποιες ενέργειές του ενοχλούσαν τον Κίσινγκερ».

Σ’ όλα αυτά, πρέπει να προστεθεί και η μόνιμη ενόχληση των Σοβιετικών, οι οποίοι συχνά-πυκνά έθεταν – διά του Αντρέι Γκρομίκο- θέμα στην Ουάσιγκτον, για «την (αμερικανική) πολεμική εναντίον του Μακαρίου».

Ενας άλλος συνεργάτης του Αμερικανού υπουργού των Εξωτερικών ισχυρίστηκε ότι ήταν φανερό πως «ο Μακάριος ζήλευε τον Χένρι». Η πραγματικότητα είναι ότι ο Κίσινγκερ δεν μπορούσε να ανεχθεί τον Αρχιεπίσκοπο. Για άλλους, η αλήθεια είναι μέσα στη μέση.

Η συνωμοσία κατά του προφητικού σεναρίου…
Γύρω από τις σκέψεις και τους σχεδιασμούς του Σίσκο έχουν πλεχθεί ένα σωρό σενάρια, που εμπορεύθηκαν τόσο από χουντικούς όσο και από αντιπάλους του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Μίλησαν διά μία τεραστίων διαστάσεων συνωμοσία, που προέβλεπε το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου, την εισβολή των Τούρκων και την επιστροφή του πρώην πρωθυπουργού και πρώην προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας από τον τόπο εξορίας του. «Το «σχέδιο» του Σίσκο δεν προέβλεπε ούτε πραξικόπημα ούτε εισβολή.

Ο υφυπουργός Εξωτερικών επιθυμούσε να βγάλει από τη μέση τον Ιωαννίδη, επειδή κατανοούσε ότι στο σύντομο μέλλον οι Ηνωμένες Πολιτείες ίσως να αντιμετώπιζαν το ενδεχόμενο εκδιωγμού των εγκαταστάσεών τους από το ελληνικό έδαφος. Και το σενάριό του, που βασιζόταν σε ένα τηλεγράφημα του Τάσκα από την Αθήνα, «προέβλεπε» την επιστροφή της Δημοκρατίας στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Τότε έμοιαζε, βέβαια, με σενάριο επιστημονικής φαντασίας…

Οι άνθρωποι της CIA στην Αθήνα, συμπεριλαμβανομένων του σταθμάρχη Jim Potts και του πρωτοπαλίκαρου της υπηρεσίας, Γκας Λάσκαρη – Αβρακώτου, ενημέρωσαν τον Ιωαννίδη για τις προθέσεις του Σίσκο και άρχισαν να συνωμοτούν με τον αρχηγό της ΕΣΑ για το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών με τον Μακάριο. Ο Potts αρνήθηκε σε κατάθεσή του τις κατηγορίες.

Ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Χένρι Κίσιγκερ και ο Αμερικανός Πρόεδρος Φόρντ. Φωτογραφία ΓΤΠ
Ο Πρόεδρος και Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Χένρι Κίσιγκερ και ο Αμερικανός Πρόεδρος Φόρντ. Φωτογραφία ΓΤΠ

«30 χρόνια φίλοι μας»
Μάλιστα, σε συνομιλία του με τον Γουίλιαμ Κρόφορντ, νούμερο 2 της αμερικανικής πρεσβείας στη Λευκωσία, ο σταθμάρχης της CIA είπε, αναφερόμενος στην κλίκα του Ιωαννίδη, ότι «είναι φίλοι μας με τους οποίους εργαζόμαστε στενά 30 χρόνια και αποκλείεται να κάνουν κάτι τέτοιο» (σ.σ.: εννοούσε κίνηση εναντίον του Μακαρίου).

Ο Αβρακώτος, ένα σκοτεινό πρόσωπο της νεότερης ελληνικής ιστορίας, δεν τοποθετήθηκε με σαφήνεια ποτέ. Οι δε Αμερικανοί αξιωματούχοι, που εργάζονταν στο Γραφείο Ευρώπης και Εγγύς Ανατολής, τέσσερις και πλέον δεκαετίες μετά μετά, παραδέχονται σε ιδιωτικές συζητήσεις ότι την πρεσβεία (και κατ’ επέκταση τη χούντα) έλεγχαν οι πράκτορες, όχι οι διπλωμάτες. Αλλωστε ο Χένρι Τάσκα δεν κατάφερε να συναντήσει ποτέ τον Ιωαννίδη.

1968-69: Το σπάσιμο του Μετώπου
Ο Μακάριος επανεκλεγμένος με ποσοστό 95% θέτει εκτός νόμου το Εθνικό Μέτωπο. Αυτό, μαζί με άλλες εθνικιστικές – ακροδεξιές δυνάμεις, στ όνομα της ένωσης, ανατίναζε κτίρια, έκανε απαγωγές κ.τλ. Ακολουθεί πορεία κοινή με τις τουρκοκυπριακές τρομοκρατικές οργανώσεις. Και οι δυο στέλνουν το «μήνυμα» ότι οι δυο κοινότητες δεν μπορούν να ζήσουν μαζί. Στο μεταξύ είχαν αρχίσει (Ιούλιος) έπειτα από συστάσεις του γ.γ. του ΟΗΕ διακοινοτικές συνομιλίες στη βάση της ιδέας για ενιαία και ανεξάρτητη Κύπρο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, λόγω τουρκικής και τουρκοκυπριακής αδιαλλαξίας.

1970-71: Η ίδρυση της ΕΟΚΑ Β
Δολοφονικές απόπειρες κατά του Μακαρίου, οργανωμένες από Ελληνες αξιωματικούς που υπηρετούν στην Εθνική Φρουρά. Την ίδια εποχή στο ΝΑΤΟ αποφασίζεται πως αν το Κυπριακό δεν λυθεί ως το τέλος του χρόνου, μέσω των διακοινοτικών συνομιλιών, θα το αναλάβουν Αθήνα και Αγκυρα, ερήμην της Κύπρου. Η χούντα απειλεί τον Μακάριο να δεχθεί τις τουρκοκυπριακές θέσεις. Ο Γρίβας, αποδεχόμενος το σχέδιο ΝΑΤΟ-χούντας για ένωση και εδαφικές ανταλλαγές στην Τουρκία, επιστρέφει στην Κύπρο. Πρώτος στόχος του η εξουδετέρωση του Μακαρίου. Ιδρύεται η ΕΟΚΑ Β.

1972-73: Μακάριος καταγγέλλει Γρίβα
Ο Μακάριος ιδρύει το Εφεδρικό Αστυνομικό Σώμα και το εξοπλίζει με τσεχοσλαβακικά όπλα. Η Αθήνα ζητά μέσω του Γρίβα και τριών φιλοχουντικών μητροπολιτών την απομάκρυνσή του από την εξουσία. Εκκλησιαστικό πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Γριβικοί πραγματοποιούν επιθέσεις στην Κύπρο, ενώ παλλαϊκό συλλαλητήριο στη Λευκωσία στηρίζει τις θέσεις της κυπριακής κυβέρνησης. Ο Μακάριος καταγγέλλει τον Γρίβα ως υποκινητή της ανωμαλίας.
Η νέα τουρκική κυβέρνηση μιλά συνεχώς για διχοτόμηση και «οριστική λύση». Ο Ιωαννίδης και ο Γκιζίκης, αναλαμβάνουν επίσης να δώσουν «λύση».

1974: Το προδοτικό πραξικόπημα και η εισβολή
Ο Μακάριος καταγγέλλει τη νέα χούντα που «στηρίζει και κατευθύνει την τρομοκρατική οργάνωση ΕΟΚΑ Β…». Απαιτεί ανάκληση των αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς: «Δεν είμαι διορισμένος νομάρχης και τοποτηρητής της ελληνικής κυβέρνησης στην Κύπρο», δηλώνει.
Η χούντα προχωρά στο προδοτικό πραξικόπημα εναντίον του. Η Εθνοφρουρά επιτίθεται στο Προεδρικό Μέγαρο της Λευκωσίας (15 Ιουλίου), αλλά ο Μακάριος σώζεται και καταφεύγει στην Πάφο. Νέος «πρόεδρος» τοποθετείται ο Νίκος Σαμψών – οκτώ μέρες θα παραμείνει στον θώκο. Οι «σωτήρες» επιδίδονται σε κυνηγητό και εξόντωση μακαριακών και Εδεκιτών Κυπρίων. Στο Βόρειο τμήμα της Κύπρου αρχίζει η εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων (20 Ιουλίου).

Η προδοσία ολοκληρώνεται και στην Αγκυρα ετοιμάζονται για τον Αττίλα 2, καθώς η ελληνική χούντα ανίκανη να αντιδράσει, καταρρέει και η συνταγματική τάξη αποκαθίσταται στην Ελλάδα (αργά το βράδυ της 23ης Ιουλίου, τα ξημερώματα της επομένης φτάνει ο Κων. Καραμανλής).

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΑΥΤΟ: Ο πράκτορας της CIA Γκας Λάσκαρης Αβρακότος έδωσε την εντολή για το πραξικόπημα στην Κύπρο

  • ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΣ, Τα μυστικά αρχεία του Κίσινγκερ, η απόφαση για τη διχοτόμηση, Μιχάλης Ιγνατίου, Κώστας Βενιζέλος

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: