Τα «Φλάμπουρα», η «Ασπροδευτέρα» και το «νυφοδιάλεγμα» στους Αγίους Ανάργυρους Καρδίτσας
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Αποστόλη Ζώη
Η αναπαράσταση της «Εις Άδου καθόδου»
Το χωριό των Αγίων Αναργύρων Μουζακίου Καρδίτσας, θα γεμίσει και φέτος από παιδικές φωνές και από τους χωριανούς οι οποίοι θα έλθουν στη γενέτειρά τους να ζήσουν τη Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Κυρίου πνευματικά.
Τη Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα αναβιώσει το έθιμο της αναπαράστασης της «Εις Άδου Καθόδου» του Χριστού. Όταν τα νέα παιδιά επιστρέφουν τον Επιτάφιο στο ναό, ο ιερέας παίρνοντας τον Σταυρό που προπορεύεται, έρχεται στην είσοδο του Ναού φωνάζοντας στον Άδη, ν’ ανοίξει τις πύλες για να εισέλθει ο «Βασιλεύς της Δόξης ο Χριστός», ο οποίος μετά τη Σταύρωση κατέβηκε στον Άδη και ελευθέρωσε όλες τις ψυχές.
Το βράδυ της Αναστάσεως, πολλοί θα είναι αυτοί, όπως αναφέρει στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο π. Νικόλαος Δαλαγιώργος, οι οποίοι θα παραμείνουν και στη Θεία Λειτουργία, και στους οποίος θα μοιραστούν στο τέλος αυγά και κουλούρια και θα τους διαβαστεί η ειδική ευχή.
Μέσα σε αυτό το κλίμα της Αναστάσιμης χαράς, θα αναβιώσουν πολλά έθιμα. Την Κυριακή του Πάσχα μετά τον εσπερινό της Αγάπης, μαζί με τον πολιτιστικό σύλλογο «Άγιοι Ανάργυροι» και όλους τους χωριανούς σε έναν μεγάλο κύκλο, θα χορέψουν παραδοσιακά Πασχαλιάτικα τραγούδια, τα οποία, όπως ορίζει η παράδοση, τραγουδιούνται χωρίς όργανα.
Τους χωριανούς θα καλωσορίσει ο π. Νικόλαος μαζί με τα παιδιά του κατηχητικού, τα οποία θα τραγουδήσουν δίνοντας τη δική τους νότα στην έναρξη της εκδήλωσης. «Χίλια καλώς ορίσατε, φίλοι ‘μ αγαπημένοι από καιρό χαρούμενοι και καλοκαρδισμένοι». Ο πολιτιστικός σύλλογος «Άγιοι Ανάργυροι» θα παραθέσει μετά, κέρασμα στο καφενείο του χωριού.
Το έθιμο του «Φλάμπουρα»
Η παράδοση δεν σταματά εδώ, διότι ο Ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο όπου την παραμονή μετά τον πανηγυρικό εσπερινό, η πλατεία του ναού θα γεμίσει από τους προσκυνητές, οι οποίοι θα χορέψουν του Αη-Γιώργη τον χορό όπου ο π. Νικόλαος κρατώντας τον «Φλάμπουρα», ένα παραδοσιακό λάβαρο της χαράς που φέρει καβαλάρη τον Αϊ-Γιώργη, κατ’ εξοχήν σύμβολο των Σαρακατσαναίων, στο οποίο κρεμούν τρία μήλα στα ξύλα της κορυφής που σχηματίζουν σταυρό για καλή παραγωγή στα ζωντανά τους.
Ο Όμηρος στην Οδύσσεια (Δ-279, Ι-183 και 237, Λ-4), αναφέρει ως μήλα τα πρόβατα που κατ’ επέκταση απεικονίζουν τη νομαδοκτηνοτροφική ζωή των Σαρακατσαναίων. Έτσι οι εορταστές, μαζί με τον παπά του χωριού, θα τραγουδήσουν όλοι μαζί για ευλογία: «Άγιε μου Γιώργη αφέντη μου και γριβοκαβαλάρη, αρματωμένος με σπαθί και με χρυσό κοντάρι». Στη συνέχεια τα χορευτικά θα πάρουν τη θέση σε ένα παραδοσιακό πανηγύρι με πολλά στοιχεία της παράδοσης και του Ελληνισμού.
Οιχαλία-Αχλαδοχώρι: Η μεταφορά της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας
Με θρησκευτική ευλάβεια θα μεταφερθεί και φέτος, το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα από την Οιχαλία του δήμου Φαρκαδόνας στο Αχλαδοχώρι του ίδιου δήμου, η Αγία Εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας.
Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση η εικόνα είχε βρεθεί από κυνηγούς των δυο χωριών. Οι ευσεβείς κυνηγοί, που είχαν την ευλογία να την αποφάσισαν να φιλοξενούν την εικόνα και στα δυο χωριά, περίπου οκτώ μήνες στην Οιχαλία και περίπου τέσσερις μήνες στο Αχλαδοχώρι.
Μετά την 8μηνη παραμονή της εικόνας στην Οιχαλία και συγκεκριμένα στον ενοριακό ναό του Αγίου Νικολάου, το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα, κλήρος και λαός θα αποχαιρετίσουν την Παναγία με την προσμονή της νέας έλευσης τον ερχόμενο Αύγουστο. Οι πιστοί μεταφέρουν, όπως αρμόζει από τη θρησκευτική παράδοση την εικόνα στους ώμους, όπως έπραξαν οι κυνηγοί των δυο χωριών κατά τον εντοπισμό της. Πρώτος σταθμός για την εικόνα το χωριό της Κρήνης όπου οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της, την υποδέχονται με κάθε τιμή. Η Εικόνα μεταφέρεται στον ιερό ναό των Αγίων Θεοδώρων της Κρήνης, όπου τελείται δέηση και ακολουθεί προσκύνημα.
Αργά το μεσημέρι η εικόνα θα πάρει το δρόμο για το Αχλαδοχώρι για να φιλοξενηθεί στον Ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας και των Θυγατέρων της, Πίστεως, Ελπίδος και Αγάπης. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς της Εικόνας ιερείς και πιστοί ψέλνουν αναστάσιμα τροπάρια και ύμνους αφιερωμένους στη Θεομήτωρ, ζητώντας βοήθεια, υγεία, και εκπλήρωση των ταμάτων τους.
Γριζάνο: Η συνάντηση των «εικονισμάτων»
Πιστοί στο καθιερωμένο, ετήσιο, θρησκευτικό ραντεβού, θα είναι για ακόμη μια χρονιά την Τρίτη του Πάσχα οι κάτοικοι του Γριζάνου και του Αχλαδοχωρίου του δήμου Φαρκαδόνας. Τηρώντας τη θρησκευτική παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους, θα βγάλουν τις εικόνες από τις δυο εκκλησίες των χωριών τους, για να τις προσκυνήσουν και να ζητήσουν τη χάρη των αγίων.
Σύμφωνα με το έθιμο, το οποίο χάνεται στα βάθη των αιώνων, οι κάτοικοι μεταφέρουν στα χέρια τους τις εικόνες της Παναγίας οι μεν του Αχλαδοχωρίου, των διάφορων αγίων εκείνοι του Γριζάνου, και συναντώνται στα μέσα της διαδρομής των δυο όμορων οικισμών. Το έθιμο παλιότερα λάμβανε τη μορφή λιτανείας με τους κατοίκους να ζητούν, να εύχονται και να αιτούνται ευφορία των καρπών της γης, ενόψει και της νέας καλλιεργητικής περιόδου. Πέραν των προαναφερομένων οι κάτοικοι των δυο χωριών ζητούσαν από τους αγίους πνευματική αγαλλίαση και στήριξη, καταθέτοντας πληθώρα προσωπικών αιτημάτων.
Έτσι, νωρίς το πρωί, της Τρίτης της Διακαινησίμου οι κάτοικοι των δυο χωριών, άνθρωποι κάθε ηλικίας θα αναβιώσουν το έθιμο των «εικονισμάτων».
Καλαμπάκα: Η «Ασπροδευτέρα» και το «νυφοδιάλεγμα»
Για τα πασχαλόγιορτα, ο αείμνηστος Στέφανος Θανασούλας γράφει στο βιβλίο του «Λαογραφικά Καλαμπάκας»:
«Η δεύτερη μέρα του Πάσχα η Ασπροδευτέρα ή Νιά Δευτέρα γιορτάζεται κι αυτή λαμπρά. Το απόγευμα όλοι πηγαίνουν στην Πουλιάνα, όπου στήνεται χορός με τραγούδια τοπικά, τα “καλαμπακιώτικα”. Πρώτος σέρνει το χορό ο δήμαρχος. Ακολουθούν άντρες, παιδιά της παντρειάς κι άλλοι νεαροί. Στο κατόπι τους πιάνονται γυναίκες, νύφες ασπροντυμένες, κορίτσια για νυφοδιάλεγμα κι άλλα μικρότερα κοντά τους. Τελειώνει το πανηγύρι από εκεί, όταν σημάνει εσπερινό η καμπάνα της εκκλησίας.
Μετά την πασχαλινή λειτουργία της εκκλησίας μας, την άλλη μέρα, την Τρίτη του Πάσχα, την Ασπροτρίτη ή Νια Τρίτη, όπως λέγεται, στρώνεται πάλι πλούσιο πασχαλινό τραπέζι. Κι ύστερα στήνεται πάλι μεγάλος χορός στην Πουλιάνα και τα τραγούδια ακούγονται παντού ως πέρα, ώσπου απ’ το καμπαναριό να σημάνει εσπερινός με του οποίου την “απόλυση” τελειώνουν και τα Πασχαλόγιορτα…».
Εμπειρία μοναδική είναι και το έθιμο του κρεμάσματος των μαντηλιών στο σπηλαιώδες μονύδριο του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά στο Καστράκι και στο αντίστοιχο μονύδριο Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής στο χωριό Άγιος Δημήτριος Χασίων, η περιφορά των εικόνων και των λειψάνων στο Καστράκι την Τρίτη μέρα της Διακαινησίμου, το πανηγύρι στο Παλαιό Κυριακό των Μετεώρων, την Παναγία Ζωοδόχου Πηγής στο Καστράκι κα.