Ο Μπάρακ Ομπάμα στην Αβάνα: Μια επικίνδυνη πολιτική δέσμια σκοπιμοτήτων
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του ΜΙΧΑΗΛ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Αναμφισβήτητα πρόκειται για μια από τις κορυφαίες διεθνείς ειδήσεις των τελευταίων ετών, καθώς η επίσκεψη Αμερικανού προέδρου στην Κούβα, στον μεγάλο ιδεολογικό αντίπαλο επί Ψυχρού Πολέμου, σε μια χώρα που λίγο έλειψε να αποτελέσει την αφορμή για την ανταλλαγή πυρηνικών πληγμάτων μεταξύ των υπερδυνάμεων το 1962 (κρίση των πυραύλων), αποτελεί μια ιστορική στιγμή, που εάν δεν αλλάξει κάτι δραματικά, θα σηματοδοτήσει περαιτέρω εξελίξεις στο μέλλον.
Πρόκειται για μια επίσκεψη όπου παρά τα παγωμένα χαμόγελα, τουλάχιστον αρχικά, η ελπίδα περίσσεψε για πολλές πλευρές (ιδίως των Κουβανών πολιτών) και αν κάτι θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο, είναι ότι η Ιστορία θα αφιερώσει μεγάλο κεφάλαιο για τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία του Μπάρακ Ομπάμα. Το να ανέμενε κανείς πιο θερμό κλίμα και μεγαλόστομες διακηρύξεις θα ήταν όμως ουτοπικό.
Πολύ ισχυρή εντύπωση προκάλεσε η στάση του ηγέτη της Κούβας, Ραούλ Κάστρο. Αφενός δεν πήγε στο αεροδρόμιο να υποδεχθεί τον Αμερικανό πρόεδρο, στέλνοντας τον υπουργό Εξωτερικών. Αφετέρου, όταν έπιασε το χέρι του Ομπάμα και το σήκωσε… επαναστατικά, μετά το τέλος της κοινής συνέντευξης, οι πιο παρατηρητικοί πρόσεξαν ότι το χέρι του Αμερικανού προέδρου «κρέμασε» επιδεικτικά, παρότι ο ίδιος δε σταμάτησε να χαμογελά και να αστειεύεται, σε ένα μήνυμα ότι η τολμηρή πρωτοβουλία μπορεί να θέλει συνέχεια, όμως αυτό μόνο εύκολο δεν θα είναι, αφού οι πληγές του παρελθόντος δεν ξεπερνιούνται έτσι απλά.
Και οι δυο ηγέτες είχαν ένα περιοριστικό πολιτικό περιβάλλον να αντιμετωπίσουν. Ο Κουβανός δεν θα μπορούσε σίγουρα να στείλει το μήνυμα στη Λατινική Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο ότι «πρόδωσε την επανάσταση». Ότι υπέκυψε στη ισχύ προδίδοντας την ιδεολογία του, παρότι οι αλλαγές στην Κούβα σε «καπιταλιστική κατεύθυνση», είναι ήδη μεγάλες. Η στάση του θα έπρεπε να στηρίζεται στον ρεαλισμό και την κυνικότητα της διεθνούς πολιτικής, ώστε να αποφευχθούν «εσωτερικές παρεξηγήσεις».
Εξάλλου, εάν εμφανιζόταν «έτοιμος για όλα» θα υπονόμευε τη δική του πολιτική εξουσία. Δεν είναι μυστικό ότι σε καθεστώτα όπως αυτό της Κούβας, ένα λάθος πολιτικό μήνυμα μπορεί αν φέρει ανάλογη καταστροφή και να θέσει σε κίνηση διαδικασίες, η αναχαίτιση των οποίων δεν θα είναι στη συνέχεια εφικτή.
Αυτό δε σημαίνει ότι και ο Μπάρακ Ομπάμα στερούνταν δεσμεύσεων. Ίσως και να αντιμετώπιζε ακόμα μεγαλύτερες, αν και η κυριότερη είχε απομακρυνθεί. Είναι βέβαιο, ότι η τολμηρή του πρωτοβουλία μπόρεσε να προχωρήσει επειδή δεν έχει δικαίωμα επανεκλογής στον προεδρικό θώκο.
Διαφορετικά, οι εσωκομματικοί αντίπαλοι και οι Ρεπουμπλικάνοι θα έσπευδαν να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία και πιθανότατα θα επιτύγχαναν με τον κατάλληλο επικοινωνιακό μηχανισμό να τον παρουσιάσουν ως «λιγότερο πατριώτη», τουλάχιστον στα μάτια των Ισπανόφωνων, οι οποίοι μάλιστα είναι συγκεντρωμένοι, κατά πλειοψηφία, σε μια κρίσιμη όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά πολιτεία εκλογικά, τη Φλόριντα, απέναντι από το νησί των Κάστρο, όπου ζουν όσοι κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τον «κομουνιστικό παράδεισο»…
Ήδη, η επίσκεψη έγινε αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος για λόγους που δε χρειάζεται να αναπτυχθούν εδώ, μιλάει αποτελεσματικά σε μια κρίσιμη μάζα των Αμερικανών ψηφοφόρων, με λόγο σαφώς λαϊκιστικό, που όμως τους θέλγει και θα μπορούσε να κρίνει ακόμα και το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα… Ο Τραμπ κατέκρινε τη μη παρουσία του Ραούλ Κάστρο στο αεροδρόμιο ως «προσβολή», χαϊδεύοντας τα αυτιά της τάξης αυτής των Αμερικανών που όσο ζει τουλάχιστον ο Φιντέλ δεν θέλουν καν να ακούσουν για εξομάλυνση με την Κούβα.
Οι Αμερικανοί δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται ότι είναι απλώς γελοίο στα μάτια του ουδέτερου παρατηρητή, να υπάρχει σήμερα εμπάργκο, ούτε το ότι η ατολμία στο να πάρουν οι ΗΠΑ τις πρωτοβουλίες εξομάλυνσης, οφειλόταν και εξακολουθεί να οφείλεται, όχι σε στρατηγικούς λόγους, αλλά σε ένα συλλογικό αμερικανικό κόμπλεξ, με πιθανότερη ψυχολογική αφετηρία, το ότι δεν κατέστη εφικτή η ανατροπή του κουβανέζικου καθεστώτος.
Η τύφλωσή τους δεν επέτρεψε να δουν ως νίκη ακόμα και την ίδια τη στάση του Φιντέλ Κάστρο, που έχει ταχθεί εγκαίρως υπέρ της εξομάλυνσης με τις ΗΠΑ, προσθέτοντας για τα μάτια του κόσμου, ότι δεν εμπιστεύεται τον… αντισυμβαλλόμενο, δηλαδή τους Αμερικανούς. Τι σημαντικότερο από το να βλέπει ο αντίπαλος ότι έχει περιέλθει σε αδιέξοδο και να αποζητά τον συμβιβασμό;
Αν μη τι άλλο, ο Φιντέλ Κάστρο πάντα διέθετε ισχυρό αισθητήριο και δεν τρέφει αυταπάτες. Ο κόσμος άλλαξε, ούτε οι Ρώσοι ούτε οι Κινέζοι μπορούν να τον προστατεύσουν, αφού οι πραγματικότητα της γεωγραφίας είναι αδήριτη, ενώ όσοι ξέρουν την Ιστορία της περιοχής, θα ανακάλεσαν την οργή του Φιντέλ Κάστρο απέναντι στους Σοβιετικούς όταν υπαναχώρησαν στην κρίση του 1962, καθότι αντελήφθη αμέσως πως ουσιαστικά έμενε μόνος στην περιοχή, με έναν πανίσχυρο γείτονα απέναντι.
Κατάφερε όμως και επιβίωσε, ήξερε όμως ότι οι Τσάβες έχουν ημερομηνία λήξης, ενώ θυμάται καλά κάτι που οδήγησε σε κατάρρευση την ΕΣΣΔ, δηλαδή τις διεθνείς τιμές του πετρελαίου σε μονοψήφιο αριθμό δολαρίων ανά βαρέλι. Ίσως «έφυγε» εγκαίρως ο Ούγκο Τσάβες, διότι παρά το αναμφισβήτητο πολιτικό χάρισμά του, δεν θα μπορούσε να κάνει και πολλά ώστε να αποτρέψει τη σημερινή καταστροφή της Βενεζουέλας, που τροφοδοτούσε με φθηνό πετρέλαιο την Κούβα, στηρίζοντάς την αποφασιστικά.
Όλα αυτά πρέπει να έχει κανείς στο μυαλό για να ξέρει τι μπορεί να περιμένει από τις ΗΠΑ. Προς το παρόν, αποστάσεις από την πολιτική Ομπάμα δεν μπορεί παρά να κρατήσει ακόμα και η Χίλαρι Κλίντον για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, όχι μόνο οι Ρεπουμπλικάνοι. Οπότε θα χρειαστεί πολύ δουλειά και ευνοϊκές πολιτικές ισορροπίες, αφού τον τελευταίο λόγο στην άρση του εμπάργκο θα την έχει το επιρρεπές σε κάθε λογής επιρροή Κογκρέσο…
Ταυτόχρονα όμως, όλοι οι υποψήφιοι πιθανότατα θα προσπαθήσουν να μην ξεπεράσουν ένα όριο στην κριτική, διότι όσοι έχουν μυαλό στο κεφάλι, γνωρίζουν καλά ότι η μέχρι σήμερα πολιτική ήταν αδιέξοδη. Οπότε, όταν με το καλό ολοκληρωθούν οι εκλογές στις ΗΠΑ, αυτό που θα πρέπει να παρατηρεί κανείς, είναι το πως η μια πλευρά θα διευκολύνει την άλλη, ώστε να ξεπεραστούν οι πολιτικές ακαμψίες.
Η τελική εξομάλυνση θα είναι σχεδόν νομοτελειακή. Οι Κάστρο δεν θα είναι μαζί μας για μεγάλο διάστημα ακόμα. Οι Αμερικανοί θα πρέπει να απαντήσουν, όσο είναι καιρός, σε ένα απλό ερώτημα: Είναι προτιμότερο να εξομαλύνουν τώρα που είναι εν ζωή ο μισητός ιδεολογικός αντίπαλος του Ψυχρού Πολέμου ή μετά την αναχώρησή του… για τόπους χλοερούς;
Μήπως η συμβολική νίκη θα ήταν τώρα. Μήπως η σημερινή συγκυρία χαρίζει μια ευκαιρία ώστε και οι δυο χώρες να μπορούν να ισχυριστούν ότι δεν έχασαν τουλάχιστον; Γιατί επί παραδείγματι, μια επίσκεψη δυο γηραιών ηγετών, των αδερφών Κάστρο στον Λευκό Οίκο να μην αποτελεί νίκη για τις ΗΠΑ και όχι ήττα;
Ενώ η αποδήμηση εις Κύριον, χωρίς προηγουμένως να έχει επέλθει εξομάλυνση, να δώσει το δικαίωμα στον ιστορικό του μέλλοντος να ισχυριστεί, ότι με την αμερικανική μυωπική πολιτική, η «κουβανέζικη επανάσταση» αποδείχθηκε σκληρό καρύδι για την υπερδύναμη…