Από τον Τραμπ στη Μέρκελ: O κόσμος είναι χωρισμένος ανάμεσα στον φόβο και τα ανοίγματα




Του Ούλριχ Σπεκ *

Δύο έννοιες ορίζουν την πολιτική αντιπαράθεση που σημειώνεται σήμερα στη Δύση. Η μία θα μπορούσε να ονομαστεί «οικουμενισμός» και εκφράζεται κατά κύριο λόγο από την καγκελάριο Μέρκελ. Η άλλη είναι το είδος της εθνικής κυριαρχίας που υπερασπίζονται άνθρωποι σαν τον Ντόναλντ Τραμπ.

Στην καρδιά της αντιπαράθεσης αυτής βρίσκεται το νόημα των συνόρων: Πρέπει να είναι πορώδη ή να ελέγχονται πλήρως; Αποτελούν ένα εμπόδιο για την ελεύθερη και παραγωγική ροή ιδεών, ανθρώπων, αγαθών και πληροφοριών και πρέπει κατά συνέπεια να αρθούν; Ή είναι απαραίτητα για να προστατεύουν τα έθνη από όλες τις πραγματικές και φανταστικές απειλές, όπως είναι ο ανταγωνισμός και η τρομοκρατία;

Για ανθρώπους σαν τη Μέρκελ, η αλληλεπίδραση είναι κάτι καλό γιατί οδηγεί προς την ευημερία και την ελευθερία. Για ανθρώπους σαν τον Τραμπ, κάθε τι καλό και υγιές αποδίδεται στους εντός των συνόρων και κάθε τι επικίνδυνο έρχεται απ? έξω: Ο κινεζικός ανταγωνισμός, οι επικίνδυνοι Μεξικανοί μετανάστες και οι άραβες τρομοκράτες.

Οι οπαδοί του οικουμενισμού επιδιώκουν να ελαχιστοποιήσουν τον περιοριστικό χαρακτήρα των συνόρων και να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη από τις συνδεδεμένες αγορές και κοινωνίες. Γνωρίζουν βέβαια ότι οι ροές απαιτούν κάποιον έλεγχο και για τον σκοπό αυτό υποστηρίζουν τη συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων και την ενίσχυση των περιφερειακών και παγκόσμιων θεσμών.

Οι οπαδοί αυτού του είδους της εθνικής κυριαρχίας, αντίθετα, δεν πιστεύουν σε τέτοιους θεσμούς, αλλά στην εθνική ισχύ. Ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να επενδύσει στον αμερικανικό στρατό, ώστε να είναι τόσο μεγάλος και τόσο ισχυρός που κανείς δεν θα τολμά να τα βάλει μαζί του. Ο κόσμος εκτός συνόρων είναι άναρχος και επικίνδυνος. Οι σύμμαχοι αποτελούν βάρος και εξαπατούν τους Αμερικανούς φορολογούμενους.

Ο άνθρωπος που μπορεί να γίνει ο επόμενος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών θέλει να «κλείσει» ένα τμήμα του Διαδικτύου ώστε να μην είναι εύκολη η στρατολόγηση τρομοκρατών. Θέλει επίσης να κατασκευάσει το «μεγαλύτερο τείχος που έχετε δει ποτέ» στα σύνορα με το Μεξικό, ώστε να σταματήσει η ροή παράτυπων μεταναστών. Και δεν είναι ο μόνος που έχει τέτοιες απόψεις. Η Μαρίν Λεπέν έχει πολλές πιθανότητες να κερδίσει τον πρώτο γύρο των προσεχών προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο από την «ανελεύθερη δημοκρατία» που πρεσβεύει.

Η ιδεολογία αυτών των ανθρώπων είναι ένα είδος λαϊκισμού: Απλές απαντήσεις σε σύνθετα προβλήματα, βασισμένες συνήθως στην πολιτική του φόβου. Αυτό που κατά βάση υποστηρίζουν είναι ότι μπορείς να έχεις και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Μπορείς και να σταματήσεις την παγκοσμιοποίηση και να παραμείνεις πλούσιος. Και να ελαχιστοποιήσεις τις επενδύσεις σε διεθνείς θεσμούς και συμμαχίες και να παραμείνεις ελεύθερος και ασφαλής. Οι οπαδοί αυτής της ιδιότυπης εθνικής κυριαρχίας θεωρούν δεδομένα τα τεράστια κέρδη των τελευταίων δεκαετιών σε ό,τι αφορά την ευημερία, την ασφάλεια και την ελευθερία. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτά τα κέρδη εξαρτώνται από τις μαζικές επενδύσεις των εθνικών κρατών στην παγκόσμια τάξη και ότι η παγκοσμιοποίηση στηρίζεται στις ανοιχτές κοινωνίες και την ανεμπόδιστη ροή αγαθών, ανθρώπων και πληροφοριών.

Η Άνγκελα Μέρκελ πιστεύει ότι βρισκόμαστε πραγματικά σε ένα σταυροδρόμι. Η προσφυγική κρίση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πρόκλησης την οποία αποκαλεί «το ραντεβού μας με την παγκοσμιοποίηση». Γι? αυτήν, η βασική πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι πώς να υπερασπιστούμε την παγκοσμιοποίηση παρά τις αυξανόμενες γεωπολιτικές συγκρούσεις και εντάσεις. Η Μέρκελ είναι μια από τους λίγους σημερινούς ηγέτες της Δύσης που μεγάλωσαν σε χώρες φτωχές και απομονωμένες. Ήταν 35 ετών όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου. Και ξέρει τι σημαίνει να είσαι αποκλεισμένος από τις παγκόσμιες ροές. Για τη Γερμανίδα καγκελάριο, παγκοσμιοποίηση σημαίνει πρόοδος. Και τα κέρδη είναι πολύ μεγαλύτερα από τους κινδύνους. Τα ανοιχτά σύνορα στην Ευρώπη είναι προς το συμφέρον μας, υποστηρίζει. Καμιά άλλη χώρα δεν βγαίνει τόσο κερδισμένη απ΄ αυτά όσο η Γερμανία. Την ίδια στιγμή όμως, προσθέτει, «πρέπει να λαμβάνουμε περισσότερες ευθύνες για όσα συμβαίνουν εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων». Τα ανοιχτά σύνορα στην Ευρώπη απειλούνται. Η προσφυγική κρίση, που προκλήθηκε από τον πόλεμο στη Συρία, δοκιμάζει το σύστημα Σένγκεν. Είναι άγνωστο αν το σύστημα θα επιβιώσει και τι θα σημαίνει για την ΕΕ η αναβίωση των συνόρων.

Οι κυβερνήσεις είναι διχασμένες ανάμεσα στην επιθυμία να προστατεύσουν τον κοινό χώρο που έχει δημιουργηθεί από την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τις πιέσεις που ασκούν πολιτικοί σαν τη Λεπέν και τον Τραμπ. Αν οι κεντρώες δυνάμεις θέλουν να προστατεύσουν τα επιτεύγματα της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να υπερασπιστούν πιο ενεργά τα ανοιχτά σύνορα και τις ανοιχτές κοινωνίες.

Πηγή: The Guardian, ΑΠΕ-ΜΠΕ
http://www.theguardian.com/commentisfree/2016/mar/06/donald-trump-angela-merkel-territorial-global-ulrich-speck

  • Ο Ούλριχ Σπεκ είναι αρθρογράφος, αναλυτής και καθηγητής στην Transatlantic Academy της Ουάσινγκτον. Το ενδιαφέρον του επικεντρώνεται στην εξωτερική πολιτική της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις σχέσεις της Ε.Ε. με την Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία, καθώς και στις δι-ατλαντικές σχέσεις.

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: